Geweldig, wild en wonderlijk, Fes is een van de laatst overgebleven middeleeuwse steden in de wereld. Met een indrukwekkende geschiedenis die meer dan duizend jaar teruggaat, is Fes gevuld met levendige souks, drukke cafés, fascinerende Marinid architectuur, buitengewone moskeeën, en authentieke madrasas (islamitische scholen).

Met zoveel te zien en te doen in Fes, is het geen verrassing dat deze noord-oostelijke stad liefdevol wordt aangeduid als culturele hoofdstad van Marokko. Meer dan 90.000 mensen wonen alleen al in het versterkte Fes el-Bali, en slenteren door de chaotische voetgangersstraten van de medina is als een stap terug in de tijd – niet te missen.

Royaal Paleis van Fez

Het in de jaren zestig gebouwde Dar el Makhzen – of Koninklijk Paleis – is een van de opvallendste bezienswaardigheden van Fes met zijn kleurrijke mozaïekarchitectuur, aangelegde tuinen en gouden deuren versierd met enorme handgemaakte koperen kloppers.

Als toerist kunt u het terrein van het paleis helaas niet verkennen, maar u kunt het wel bekijken vanaf een van de zeven indrukwekkende poorten, die worden gekenmerkt door opmerkelijke Marokkaanse tegels en uitgesneden cederhout. Ondanks het gebrek aan toegang, blijft het Koninklijk Paleis van Fez een van Marokko’s meest bezochte historische attracties.

Op het terrein bevinden zich een 14e-eeuwse madrassa voor Koranonderwijs, diverse moskeeën en een museum met een Carthaagse graftombe en necropolis. Een overvloed aan oude Marokkaanse kunstvoorwerpen – van tapijten uit Rabat en fijne zijde tot handgemaakt aardewerk en historische manuscripten – ligt verborgen achter de indrukwekkende façade.

Aben Danan Synagoge

De Aben Danan Synagoge, ook bekend als de Ibn Danan Synagoge, is een joodse synagoge uit het midden van de 17e eeuw. Hij werd gebouwd door Mimoun Ben Sidan, een rijke handelaar uit de stad Ait Ishaq, ten dienste van de 1600 joodse families die vanuit Spanje naar Fes waren overgebracht.

Deze eenvoudige synagoge (gerenoveerd in de 19e eeuw) was ooit een van de weinige synagogen in Fes, maar is nu een van de oudste en belangrijkste synagogen van Noord-Afrika. Zij bevat een van de laatste complete inrichtingen van de Marokkaanse synagoge, waaronder de tevah (het baldakijn) en de twee houten arken voor de Thora.

De synagoge is prachtig met zijn witte en groene visgraattegels, turkooizen pilaren, geborduurde gordijnen en schitterende kroonluchters. Bekijk Elija’s Stoel (gebruikt voor het besnijdenisritueel), de originele hertenleren Torarollen, en de mikvah (een ritueel bad) in de kelder die wordt gevuld door een waterbron diep onder de grond.

Borj Nord

Borj Nord is een oud fort in Fes, gelegen op een heuveltop met uitzicht op de medina en de beroemde Bab Boujeloud. Het fort werd eind 16e eeuw gebouwd door sultan Ahmed Al Mansour om zijn volk in de gaten te houden en is sinds 2016 in gebruik als wapenmuseum.

Heden ten dage herbergt de Borj Nord een gevarieerde collectie van zo’n 5.000 wapens, verdeeld over 13 zalen, variërend van zwaarden en geweren tot musketten en ander wapentuig. Het kanon van 12 ton dat in de beruchte 16de-eeuwse Slag bij de Drie Koningen werd gebruikt, is een belangrijk hoogtepunt.

Als u moe bent van het bewonderen van de wapens uit alle tijdperken en verschillende delen van Marokko, klim dan naar de noordelijke toren en bewonder een van de beste panorama’s over de medina van Fes. U zult er geen spijt van krijgen!

Merenid Tombs

De Merenid Tombs zijn de overblijfselen van een oude 14de-eeuwse necropolis die ooit boven de medina van Fes uittorende.

De afbrokkelende graftombes werden gebouwd tijdens de Marinidische dynastie en dienden als laatste rustplaats voor de koninklijke familie. Hoewel ze in hun hoogtijdagen opvallend waren – met schitterend marmer en levendige grafschriften – is wat er na jaren van plundering en blootstelling overblijft eerder middelmatig.

Gelukkig is het niet de architectuur die u de heuvel op naar de Merenid Tombs zal doen rennen. Hoewel ze zeker de moeite waard zijn om te bekijken, is het echt het uitzicht op de medina van Fes el-Bali beneden dat de wandeling of korte taxirit de moeite waard maakt. U kijkt uit over de uitgestrekte medina en over de heuvels die bezaaid zijn met door mensen gemaakte grotten waar de plaatselijke bevolking daadwerkelijk in woont.

Kairaouine Moskee

De Kairaouine Moskee is de op een na grootste moskee van Marokko en een van de grootste moskeeën van Afrika. Met zijn groene driehoekige dak en twee historische minaretten (waarvan er een het oudste islamitische monument van Fes is) is het een van de meest iconische monumenten in de medina van Fes el-Bali.

Gebouwd in 859 door een vrouwelijke vluchtelinge uit Tunesië, is het oorspronkelijke gebouw verschillende keren uitgebreid en kan het nu tot 20.000 mensen herbergen tijdens het gebed. Het complex omvat fonteinen, binnenplaatsen, en een bibliotheek die een van de oudste in de wereld is – alleen open voor studenten.

De Kairaouine Moskee is ook betwistbaar een van de oudste universiteiten ter wereld, na Al-Azhar in Egypte. Hoewel niet-moslims de moskee niet mogen betreden, kunnen zij de binnenplaats van de moskee bewonderen vanaf de poorten of vanaf het dak van de Medersa el Attarin.

Al-Attarine Madrasa

De Al-Attarine Madrasa, gelegen naast de geurige kruiden- en parfummarkt in het centrum van de medina, is een religieuze school met een van de meest opvallende islamitische architectuur in Fes. Gebouwd in de 14e eeuw, het heeft een prachtige rechthoekige binnenplaats die uitkomt op een opmerkelijke vierzijdige gebedshal.

Deze Marinid binnenplaats is een feest voor de zintuigen met zijn ingewikkeld gebeeldhouwde stucwerk, Arabische kalligrafie, rinkelende fontein, en blauw en groen geometrische mozaïeken op de muren en vloer. Hoewel de binnenplaats de belangrijkste attractie van de madrasa is, kunnen bezoekers ook de recentelijk gerenoveerde studentenaccommodatie op de bovenverdieping bezichtigen.

Nejjarine Museum

Het Nejjarine Museum voor houten kunst en kunstnijverheid is een creatief museum verspreid over drie verdiepingen van een gerenoveerde 18e-eeuwse funduq (een oude herberg voor reizigers). Neem de tijd om de indrukwekkende voorbeelden van verfijnd Marokkaans houtwerk te ontdekken, variërend van vakkundig gesneden deuren tot handgemaakte muziekinstrumenten.

Gebouwd rond een elegante centrale binnenplaats, laat het museum de verschillen zien tussen de traditionele Amazigh stijlen en de typisch Andalusische ontwerpen van Fes. Bekijk de intrigerende collectie oude ambachtswerktuigen, houten gebedskralen, oude Berbersloten en zelfs traditioneel bruiloftsmeubilair.

Highlights zijn onder andere de houten planken die werden gebruikt door Koran recitatie studenten en het café op het dak, dat een uitzonderlijk uitzicht biedt over de medina.

Bab Boujloud

In tegenstelling tot veel van de beroemde bezienswaardigheden van Marokko is Bab Boujloud relatief modern, aangezien het pas in 1913 werd gebouwd. De opvallende kobaltblauwe boog met mozaïektegels werd gebouwd ten tijde van de Franse bezetting en is een massief, opvallend herkenningspunt in de medina.

Wat interessant is aan de Bab Boujloud poort is dat de mozaïeken van kleur veranderen van blauw op de buitenmuur naar groen op de binnenmuur – om de heilige kleur van de Islam aan te geven.

U vindt een groot aantal bruisende cafés en restaurants aan de andere kant van de poort, die allemaal perfect zijn om mensen te kijken.

Jardin Jnan Sbil

De Jardin Jnan Sbil is letterlijk een verademing in een vaak chaotische stad. Het is een van de enige groene ruimtes van Fes, verscholen tussen de medina van Fes el-Bali en de Joodse wijk. De tuinen, die meer dan een eeuw geleden voor het eerst werden aangelegd, werden jarenlang verwaarloosd en in 2011 gerestaureerd.

Omgeven door de oude middeleeuwse muren van de medina van Fes, zijn deze prachtig aangelegde tuinen de perfecte plek om op een van de bankjes van een snelle lunch te genieten.

In de wandelpaden vindt u rustige fonteinen, geurige rozen, populieren, palmen en vijvers. Een oud waterrad is het hoogtepunt van de tuin.

Bou Inania Medersa

De Bou Inania Medersa is een van de architectonisch fraaiste theologische colleges van Fes. Het werd gebouwd door de Merinidische sultan Bou Inan in de jaren 1350 en is een van de enige nog functionerende religieuze gebouwen in Fes die openstaat voor niet-moslims.

En het is zeker de moeite waard om het te verkennen. Er is zoveel te zien buiten de opvallende koperen toegangsdeuren. De binnenplaats heeft gedetailleerde Marokkaanse Zellige tegels en gebeeldhouwde donkere cederhouten tralies, terwijl de mihrab nis indrukwekkende onyx zuilen heeft die vergelijkbaar zijn met die in de Grote Moskee van Cordoba.

Ongewoon genoeg is de Bou Inania verbonden met een functionerende moskee, zodat hij tijdens de gebedstijden gesloten is voor toeristen.

Chaouwara leerlooierijen

De Chaouwara leerlooierij is een van de drie nog in bedrijf zijnde leerlooierijen van Fes en is de grootste lederwerkplaats van de stad. De leerlooierij werd in de 11e eeuw gebouwd en is een constante bedrijvigheid in de toch al drukke medina.

Bezoekers kunnen de ontelbare ronde stenen vaten met verf en vloeistoffen bekijken die worden gebruikt om de lederhuiden zacht te maken en leren over het eeuwenoude leerproductieproces dat al eeuwenlang in Fes wordt toegepast.

De beste tijd om de leerlooierijen van Chaouwara te bezoeken is ’s morgens, als de putten bedekt zijn met kleurige verfstof. De beste uitkijkpunten zijn vanaf de verhoogde terrassen van de nabijgelegen leerwinkels. Het is de perfecte plek om tegen betaalbare prijzen een keur aan leren producten op de kop te tikken, zoals sandalen en handtassen.

Fes el-Bali

De Fes el-Bali ligt in het oudste ommuurde deel van de stad en bestaat uit meer dan 9.000 labyrintische smalle steegjes – zo smal dat ze niet toegankelijk zijn voor auto’s. In feite is Fes el-Bali het grootste autovrije stedelijke gebied ter wereld.

Daterend uit de Idrisid Dynastie, waar het tussen 789 en 808 na Christus de hoofdstad van de regio was, is de medina de perfecte plaats om in te verdwalen. Met haar duizenden hoekjes, gaatjes en kronkelige doorgangen, kunt u dat gemakkelijk doen zonder het zelfs maar te proberen.

Dwaal door de steegjes en snuffel tussen de overvolle winkels en stalletjes, moskeeën en madrassa’s, leerlooierijen en kraampjes waar van alles te koop is, van dampende Marokkaanse thee en geurige dadels en specerijen tot souvenirs. Fes el-Bali is de best bewaarde medina van de Arabische wereld, en de ideale plek om de authentieke sfeer van Marokko’s beminnelijke chaos op te snuiven.