Animal Diversity Web

, Author

Kameleons zijn bij de meeste mensen welbekend. Ze zijn gemakkelijk te herkennen aan hun lichaamsvorm, onafhankelijk bewegende ogen, pootachtige handen en voeten, en hun vermogen om snel van kleur te veranderen. De meeste onderzoekers onderscheiden twee onderfamilies van kameleons, die 4-6 geslachten en meer dan 150 soorten omvatten. Kameleons hebben twee verschillende verspreidingsgebieden gekend in Madagascar en Afrika. Enkele soorten komen ook voor in Zuid-Spanje, het Arabisch schiereiland, India en Sri Lanka.

Kameleons zijn niet te verwarren met andere hagedissen. Gemakkelijk herkenbare kenmerken zijn hun kenmerkende zygodactyle voeten, waarbij de aangrenzende vingers aan elke hand en voet vergroeid zijn en zo tegenstelbare grijpvlakken vormen, en de aanwezigheid van casques, hoorns en kammen op de kop van de meeste soorten. Ze veranderen gemakkelijk en snel van kleur, en hun ogen, die op uitpuilende kegels staan, kunnen onafhankelijk van elkaar bewegen. Boombewonende soorten hebben grijpstaarten, en de meeste soorten hebben een zijdelings afgeplat lichaam. Tot de vele synapomorfieën van deze groep behoren een extreem uitgestrekte tong (door modificaties van het tongbeen), het niet samenkomen van het pterygoid met het quadraat, een vermindering van het aantal sternale ribben, het verlies van zowel de gularisplooi als de femorale poriën, en de V-conditie van de ulnaire zenuwbaan. Zoals de agamiden, maar in tegenstelling tot andere leguanen, hebben kameleons acrodonttanden. Kameleons variëren in grootte van de kleine Brookesia (2,5 cm) tot enkele zeer grote Chamaeleo soorten (tot 68 cm totale lengte).

Kameleons zijn dagdieren en voornamelijk insecteneters, hoewel er vogels zijn waargenomen in het dieet van sommige grotere soorten. Ze kunnen hun tong bijna over de hele lengte van hun lichaam uitstrekken, wat hun jachtgedrag tot een indrukwekkend vertoon maakt. Kameleons vertonen een aparte voortbeweging waarbij ze langzaam heen en weer schommelen tussen elke stap die ze zetten. De meeste soorten zijn eierleggend. Bij sommige soorten (b.v. Furcifer pardalis) graven de wijfjes holen in zandige bodems waarin zij hun bevruchte eieren afzetten, waarna zij hun sporen bedekken, vermoedelijk om potentiële eipredatoren in verwarring te brengen. Verscheidene van de grotere soorten vertonen een duidelijk seksueel dimorfisme, waarbij de mannetjes een grotere lichaamsomvang hebben, en uitgebreide hoorns en casques, waarmee zij vechten. Kameleons zijn geen sociale dieren, en wanneer twee dieren visueel contact hebben, kunnen ze binnen enkele seconden van kleur veranderen. Afhankelijk van de soort, kan de felle kleur alleen voorkomen bij de mannetjes, bij beide geslachten, alleen tijdens het broedseizoen, of tijdens agressieve ontmoetingen. De mannelijke uitingen kunnen ook bestaan uit het schokken van de kop, het spreiden van de achterhoofdskwabben (indien aanwezig) en het uitstrekken van de oogkas. Het geslachtsdimorfisme bij de dwergkameleons (Brookesia in Madagascar, Rhampholeon in Afrika) neigt naar de tegenovergestelde richting, met de vrouwtjes als het grotere geslacht. Kameleons zijn zeer populair in de huisdierenhandel. In tenminste een deel van hun verspreidingsgebied (b.v. Madagascar) is de plaatselijke bevolking er nogal bang voor.

Chamaeleoniden worden ondubbelzinnig geplaatst in de Iguania, een groep die zuster is van alle andere squamaten (hagedissen en slangen). Binnen Iguania, echter, zijn de relaties in geschil. Frost en Etheridge (1989) hebben onlangs de grote familie Iguanidae opgesplitst in acht families (waaronder Iguanidae sensu stricto). De meeste onderzoekers zijn het erover eens dat de enige leguanenfamilies die vroeger geen deel uitmaakten van de Iguanidae — Chamaeleonidae en Agamidae — de monofyletische groep Acrodonta vormen, die zuster is van de overblijvende families (gelijkwaardig aan Iguanidae sensu lato). De monofylie van de Chamaeleonidae is nooit in twijfel getrokken. De analyse van Frost en Etheridge (1989) vond echter dat Agamidae parafyletisch zijn ten opzichte van Chamaeleonidae, en zij stellen dat de twee agamidensubfamilies moeten worden opgenomen in een grotere Chamaeleonidae. Desondanks houdt de literatuur vast aan de traditionele groeperingen. Binnen de Chamaeleonidae zijn er twee verwantschapshypothesen: Brookesia is zuster van de overige kameleons, en Brookesia + Rhampholeon is zuster van de overige taxa.

Fossiele Chamaeleo zijn bekend uit het Mioceen in Europa.

Cooper, W. E. Jr. and N. Greenberg. 1992. Reptiele kleur en gedrag. Pages 298-422 in C. Gans and D. Crews, editors. Hormonen, hersenen en gedrag: Biology of the Reptilia, volume 18, Physiology E. University of Chicago Press, Chicago.

Frost, D. R., and R. Etheridge. 1989. A phylogenetic analysis and taxonomy of Iguanian lizards (Reptilia: Squamata). University of Kansas Museum of Natural History, Diverse publicaties 81:1-65.

Frost, D. R., and R. Etheridge. 1993. A consideration of iguanian lizards and the objectives of systematics: a reply to Lazell. Herpetological Review 24:50-54.

Glaw, F., and M. Vences. 1994. A Fieldguide to the Amphibians and Reptiles of Madagascar, 2 edition. Zoologisches Forschungsinstitut und Museum Alexander Koenig. Moos Druck, Leverkusen en FARBO, Köln, Bonn.

Lazell, J. D. 1992. De familie Iguanidae: meningsverschillen met Frost en Etheridge (1989). Herpetological Review 23:109-112.

Macey, J. R., A. Larson, N. B. Ananjeva, and T. J. Papenfuss. 1997. Evolutionary shifts in three major structural features of the mitochondrial genome among iguanian lizards. Journal of Molecular Evolution 44:660-674.

Pough, F. H., R. M. Andrews, J. E. Cadle, M. L. Crump, A. H. Savitzky, and K. D. Wells. 1998. Herpetologie. Prentice-Hall, Inc., Upper Saddle River, NJ.

Schwenk, K. 1994. Systematics and subjectivity: the phylogeny and classification of iguanian lizards revisited. Herpetological Review 25:53-57.

Uetz, P. 2000. EMBL Reptielen Databank: Chamaeleonidae. (Website.) http://www.embl-heidelberg.de/~uetz/families/Chamaeleonidae.html

Zug, G. R. 1993. Herpetology: an introductory biology of amphibians and reptiles. Academic Press, San Di

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.