Atelectasis, afgeleid van de Griekse woorden atelēs en ektasis, betekent letterlijk “onvolledige uitzetting” in verwijzing naar de longen. De term atelectase kan ook worden gebruikt om de ineenstorting te beschrijven van een eerder opgeblazen long, gedeeltelijk of volledig, ten gevolge van specifieke ademhalingsstoornissen. Er zijn drie hoofdtypen atelectase: adhesieve, compressieve en obstructieve.
Dr. Thomas Hooten/Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (Beeldnummer: 6242)
Adhesieve atelectase wordt gezien bij premature zuigelingen die niet spontaan kunnen ademen en bij sommige zuigelingen na slechts enkele dagen ademhalingsmoeilijkheden te hebben ontwikkeld; hun longen vertonen gebieden waarin de alveoli, of luchtzakken, niet zijn uitgebreid met lucht. Deze zuigelingen lijden meestal aan een aandoening die ademnoodsyndroom wordt genoemd, waarbij de oppervlaktespanning binnen de alveolus is veranderd zodat de alveoli voortdurend zijn samengeklapt. Dit wordt gewoonlijk veroorzaakt door een gebrek aan ontwikkeling van oppervlakte-actief materiaal (surfactant) in de longen. De behandeling van zuigelingen met dit syndroom omvat vervangingstherapie met surfactant.
Compressieve atelectase wordt veroorzaakt door een externe druk op de longen die de lucht naar buiten drijft. Instorting is volledig als de kracht uniform is of is gedeeltelijk als de kracht gelokaliseerd is. Plaatselijke druk kan het gevolg zijn van tumorgroei, een vergroot hart, of verhoging van het diafragma. De kanalen en bronchiën die naar de alveoli leiden worden samengedrukt door de druk die erop wordt uitgeoefend.
Obstructieve atelectase kan worden veroorzaakt door vreemde voorwerpen die vastzitten in een van de grote bronchiale doorgangen, waardoor lucht die in de alveoli is opgesloten langzaam door het bloed wordt geabsorbeerd. Het kan ook optreden als een complicatie van een buikoperatie. De luchtwegen in de longen scheiden normaal een slijmachtige substantie af om stof, roet en bacteriële cellen op te vangen, die vaak binnenkomen met ingeademde lucht. Wanneer iemand een operatie ondergaat, stimuleert het verdovingsmiddel een toename van bronchiale afscheidingen. Als deze afscheidingen te overvloedig worden, kunnen zij in het algemeen door hoesten of krachtige uitademing van lucht uit de bronchiën worden geduwd. Na een abdominale operatie wordt de ademhaling gewoonlijk oppervlakkiger door de scherpe pijn die de ademhalingsbewegingen veroorzaken, en de spieren onder de longen kunnen verzwakt zijn. Er kunnen slijmproppen ontstaan die atelectase veroorzaken. Andere oorzaken van obstructie zijn tumoren of infecties.
De symptomen bij extreme atelectase zijn een laag zuurstofgehalte in het bloed, wat zich uit in een blauwachtige tint op de huid, geen ademhalingsbeweging aan de betrokken kant, verplaatsing van het hart naar de aangedane kant en consolidatie van de longen tot een kleinere massa. Als een long gedurende lange tijd ingeklapt blijft, wordt het ademhalingsweefsel vervangen door vezelig littekenweefsel en kan de ademhalingsfunctie niet worden hersteld.
De behandeling van obstructieve en compressieve atelectase is gericht op het opheffen van eventuele obstructie of compressiekrachten.