Inclusief wind, donder & bliksem

Fobieën komen veel voor – deskundigen denken dat één op de tien mensen ooit in zijn leven met een fobie te maken krijgt – en angst voor natuurverschijnselen zoals
duisternis, wind, stormen, en vooral donder en bliksem, komen veel voor vanaf de pubertijd.

Omdat er een duidelijk gemeenschappelijk verband is tussen deze fobieën, hebben we
ze samen behandeld, met enkele opmerkingen over de specifieke aandoeningen afzonderlijk.

WAT IS EXACT EEN FOBIE?

Fobieën zijn angsten. Angst is een normaal onderdeel van het leven, en er zijn veel
dingen in het leven die gevaarlijk of pijnlijk kunnen zijn – inclusief stormwinden, of getroffen
worden door de bliksem.

De meeste mensen ervaren een bepaald niveau van ‘verstandige’ angst
in echt extreme weersomstandigheden, of wanneer ze een gevaarlijk gebied moeten bezoeken in
duisternis. Zulke ‘zinnige’ angst herinnert ons er alleen maar aan dat we voorzorgsmaatregelen moeten nemen in
situaties die echt gevaarlijk zijn, en de meeste mensen zouden dat ook doen.

Het is natuurlijk om je angstig te voelen als zulke situaties zich voordoen, en in die
zin is angst heel nuttig. Het waarschuwt je wanneer er gevaar dreigt. Angst (die we kunnen
beschouwen als ernstige bezorgdheid) kan ook nuttig zijn. Wanneer we ons in een situatie van
werkelijk gevaar bevinden – zoals tegenover een overvaller in een donker steegje – is de angstreactie precies
wat we nodig hebben.

Het maakt adrenaline en andere chemicaliën in ons bloed vrij, en deze
versnellen onze hartslag, verscherpen onze zintuigen en vergroten onze fysieke krachten. Deze
veranderingen bereiden ons voor op wat ‘vluchten of vechten’ wordt genoemd – ofwel om te vechten voor
ons leven, ofwel om ervoor te vluchten.

Een fobie is een stoornis waarbij het lichaam op precies dezelfde
manier reageert, en we precies dezelfde angstgevoelens ervaren – maar in situaties
waarbij ‘vluchten of vechten’ volkomen misplaatst is. Onweer maakt bijvoorbeeld een luid
geluid, maar is op zichzelf volkomen ongevaarlijk. Zelfs het risico van blikseminslag en
‘orkanen’, die potentieel gevaarlijk zijn, is uiterst klein. Niettemin is het bij een fobie alsof ons lichaam en onze geest alle gevoel voor verhoudingen hebben verloren, en een
inwendige, oncontroleerbare schreeuw opzetten van ‘Gevaar! Gevaar! Verberg je! Verberg je!’ als de gevreesde situatie opdoemt.

Als de angstreactie zo sterk is, kan zelfs de voorspelling van
‘onrustig weer’ of de gedachte aan de naderende schemering aanvoelen als een ernstige
en onmiddellijke bedreiging voor lijf en leden. Mensen met fobieën beseffen meestal maar al te goed
dat hun reactie irrationeel is, maar dat maakt voor het effect ervan niets uit. Natuurlijk vinden ‘normale’ mensen dit moeilijk te begrijpen.

Maar fobieën zijn niet alleen ernstige angsten: de angst wordt omgezet
in een fobie door vermijding.

In de vroege stadia van een fobie proberen de getroffenen soms
hun angsten aan te pakken door zichzelf te dwingen de gevreesde situatie in te gaan. Als ze
erin slagen daar te blijven, kan de fobie vrij snel overwonnen worden. Helaas eindigen deze
korte pogingen meestal in een haastige terugtocht als de angst begint toe te nemen. Omdat
deze vermijding de spanning doet afnemen, wordt het snel een gewoonte. De volgende
poging wordt dan moeilijker, en zo verder tot de pogingen om het probleem onder ogen te zien
geheel ophouden. Het vermijden van de situaties waarin we ons angstig voelen maakt ons gevoeliger voor
die situaties, en ‘conditioneert’ ons om er nog banger voor te zijn.

Vermijden is als het terugtrekken voor een vijand. We voelen ons misschien veiliger om mee te beginnen, maar we laten de vijand ons op de vlucht jagen. Dit is waarom fobieën zo’n groot
probleem kunnen zijn. Omdat we de neiging hebben de dingen waar we bang voor zijn te vermijden, kan de angst heel snel verergeren.
En we moeten ons steeds verder terugtrekken, tot we merken dat ons vermogen om een
normaal leven te leiden drastisch is verminderd. In het geval van onvermijdelijke verschijnselen zoals ruw
weer, kunnen we al snel helemaal nergens meer schuilen. Om te herstellen, moeten we dat
proces omkeren.

WAT ZIJN DE SYMPTOMEN VAN PHOBIE?

De in deze folder behandelde fobieën kunnen alle onaangename
fysieke verschijnselen van ‘normale’ angst teweegbrengen:

In ernstige gevallen kunnen mensen het gevoel hebben dat ze gaan sterven,
gek worden, of de controle over zichzelf verliezen en iemand verwonden, of iets walgelijks en
onterends doen. Bovenal voelen ze een allesoverheersende drang om te ‘ontsnappen’ uit de
situatie waarin ze zich bevinden. Ze ontwikkelen ook een acute angst om deze zeer onaangename
ervaringen te herhalen, en dit is wat de fobie werkelijk creëert.

Het niveau van de symptomen die mensen met fobieën voor natuurlijke
verschijnselen ervaren, varieert sterk, van knagende angst tot zeer ernstige paniek en terreur.

Natuurlijk zijn dit slechts gevoelens. Zelfs de ergste paniekaanvallen veroorzaken geen
nadelen op lange termijn; mensen die in paniek raken gaan er gewoon niet aan dood, worden er niet gek van of veroorzaken er geen
onheil door. In feite zijn deze beangstigende symptomen precies hetzelfde wat
‘normale’ mensen voelen in situaties die echt gevaarlijk zijn. Soldaten in een
gevecht voelen zich precies zo. Het enige wat anders is aan een fobie, is dat de angst
wild buiten proportie is tot het ‘gevaar’.

WAT VEROORZAAKT DEZE FOBIEËN?

Het is moeilijk om precies te zijn, hoewel soms een onaangename ervaring
de trigger kan zijn.

‘Oudewijvenpraatjes’ kunnen ook een rol spelen, vooral in het
geval van wind en stormen. Ouders of grootouders die ongerust worden bij het naderen van onweer, en de stekker uit de TV trekken en het bestek wegleggen, zullen zeker invloed hebben op jonge geesten.

Afgezien van deze voorbeelden is het weliswaar interessant om de
‘oorzaak’ van een fobie te weten, maar niet van vitaal belang. De fobie is slechts één mogelijke vorm die
onderliggende angst kan aannemen. De redenen waarom ze op bliksem of wind
is gericht, kunnen heel toevallig zijn. Een reeks onaangename ‘levensgebeurtenissen’ zoals ziekte,
overlijden van een naast familielid, uiteenvallen van een huwelijk, verlies van een baan of een zware depressie kunnen de
echte boosdoener zijn.

Het is over het algemeen niet de moeite waard om veel tijd en energie te steken in
‘het achterhalen van de oorzaak’. Het gaat erom de fobie te leren beheersen.

HOE KAN IK MIJN FOBIE OVERTROUWEN?

Mensen met fobieën zijn ‘geconditioneerd’ om de
angstreactie te produceren in situaties die eigenlijk helemaal niet gevaarlijk zijn. De beste manier om
dit tegen te gaan is door te ‘de-conditioneren’: zichzelf trainen om juist te reageren.

Dit wordt gedaan door zichzelf geleidelijk bloot te stellen aan de dingen waar ze bang voor zijn,
en de angsten te ervaren zonder weg te lopen, en er zo minder gevoelig voor te worden.

Het idee is eenvoudig, maar er is een behoorlijke dosis moed en
determinatie voor nodig. De hulp van familie en vrienden kan de
zelfbehandeling veel gemakkelijker maken, en dit is ook de reden waarom veel mensen er de voorkeur aan geven zich aan te sluiten bij een zelfhulpgroep waar ze
steun kunnen krijgen van mensen in een vergelijkbare situatie.

Iedereen die besluit desensibilisatie te proberen, moet een persoonlijk
’trainingsprogramma’ opstellen. Dit betekent dat ze moeten bepalen wat ze nu kunnen, wat ze aan het eind willen kunnen en dat ze daartussen zoveel geleidelijke ‘blootstellings’
stappen moeten zetten als ze nodig hebben. De eerste stap kan zo eenvoudig zijn als het blijven in een situatie
die nu nog net kan, maar dan iets langer dan voorheen.

Het is duidelijk dat fobieën heel verschillend kunnen zijn. Hier volgen echter enkele
suggesties voor hoe desensibilisatie zou kunnen worden aangepakt.

Bang voor wind, donder en bliksem

De niveaus van angst bij individuen zijn zo verschillend dat het niet
mogelijk is om één enkele reeks blootstellingsstappen voor alle gevallen aan te bieden. Sommige wind- en storm
fobici zijn alleen erg ongerust als er harde wind dreigt, terwijl anderen
het grootste deel van de dag naar de weersvoorspellingen luisteren, de meteorologische diensten bellen,
of metgezellen regelen om op hen te passen als er slecht weer dreigt. De volgende suggesties zijn echter het overwegen waard voor iemand met een ernstige windfobie:

• Beperk het aantal telefoontjes naar de meteorologische diensten;

  • Beperk het aantal telefoontjes naar de meteorologische diensten;
    Beperk het aantal telefoontjes naar de meteorologische diensten. Kantoren; of op het lezen of
    luisteren naar weersvoorspellingen

  • Luisteren naar geluidsopnamen van wind en storm, inclusief onweer

  • Kijken naar video’s van storm

  • Als je schuilt, probeer dan minder bescherming te gebruiken, bijvoorbeeld door een kleinere deken te gebruiken of de kastdeur op een kier te laten

  • Als u gezelschap zoekt, probeer deze dan gewoon beschikbaar te hebben
    aan het eind van een open telefoonlijn, in plaats van daadwerkelijk in huis te zijn. (Als u bang bent voor ‘draden’
    en ‘elektriciteit’ kan dit moeilijk zijn, in welk geval het geen
    vroege stap zou moeten zijn.)

  • Werk toe naar niet verstoppen, maar met een metgezel erbij

  • Naar niet verstoppen, zonder metgezel erbij

  • Naar het waarnemen van harde wind of bliksem enz. met een metgezel

  • Daarna alleen.

  Je kunt je natuurlijk op elk moment bij deze lijst aansluiten, of je eigen lijst
  samenstellen met kleinere stappen.

  Enkele HINTS VOOR ZELFONTDEKKINGSWERK

  • De eerste stap kan heel eenvoudig zijn – misschien in een situatie
    blijven die nu nog net te hanteren is, maar dan iets langer dan voorheen.

  • De stappen kunnen zo groot of zo klein zijn als nodig is, en grote stappen kunnen
    worden opgedeeld in kleinere. Het is echter belangrijk ervoor te zorgen dat elke stap
    de angst een beetje meer uitdaagt dan de vorige.

  • Zich niet laten overweldigen door de omvang van de taak. In de regel worden de stappen
    steeds gemakkelijker naarmate u ze verder uitwerkt.

  • Verwacht niet dat u volledig vrij van angst bent voordat u elke
    stap verlaat en naar de volgende gaat – het zal vanzelf volledig verdwijnen naarmate u vordert.

  • Als het mogelijk is om iemand te vinden met wie u kunt samenwerken en die
    kalm en positief tegen u kan praten terwijl u de stappen doet (niet te veel meeleven of eindeloos
    vragen hoe slecht u zich voelt), kan dat helpen.

  • Wanneer het werk moeilijk wordt, herinner uzelf er dan aan dat weglopen van
    de fobische situatie u fobisch houdt, terwijl vasthouden door de angst die het met zich meebrengt
    helpt om de fobie af te breken.

  • Relaxatietechnieken kunnen nuttig zijn bij het aanpakken van de volgende stap, en
    het is gemakkelijk om ontspanning in de privacy van uw eigen huis te oefenen.

  • Als de stappen die u hebt gekozen onmogelijk blijken, of als u
    depressief bent of andere ernstige angstproblemen hebt, dan kan professionele hulp van een klinisch
    psycholoog of psychiater nodig zijn. U kunt dergelijke professionals bereiken via uw
    huisarts; en in elk geval raden wij u aan contact op te nemen met uw huisarts en met hem of haar te praten over
    uw stoornis.

  PANIC ATTACKS

  Typisch is dat mensen die een paniekaanval hebben, het gevoel hebben dat ze
  op het punt staan een hartaanval te krijgen, of gek te worden, of de controle over hun darmen te verliezen, of amok te maken en
  zichzelf en anderen te verwonden. De drang om dit te voorkomen veroorzaakt een krachtig
  verlangen om onmiddellijk uit de situatie te ontsnappen.

  In werkelijkheid doen de ingebeelde gruwelen zich niet voor. Mensen krijgen gewoon geen
  hartaanvallen, beroertes of hersenbloedingen, of worden gek als gevolg van een paniek
  aanval. Evenmin storten ze in of krijgen ze ’toevallen’. Het ergste dat kan gebeuren is dat
  zij zich flauw of duizelig voelen en moeten gaan zitten.

  De saaie waarheid over paniek is dat, hoewel het vreselijk aanvoelt op het
  moment, en hoewel de overdosis adrenaline en andere chemicaliën een
  persoon het gevoel kan geven uitgeput en geschokt te zijn:

  Bedenk dat als u in paniek raakt:

  • paniek veroorzaakt geen blijvende schade

  • het maakt mensen niet krankzinnig

  • paniekaanvallen duren maar kort, en daarna nemen ze weer af, of je nu in de
    gevreesde situatie blijft of niet.