CENOTEVORMING
De overgrote meerderheid van de cenotes liggen langs het schiereiland Yucatan en strekken zich uit tot Belize en Guatemala. Deze gebieden hebben een zeer poreuze en zachte kalkbodem, die, wanneer hij door de inwerking van regen en de stroming van ondergrondse rivieren wordt ingezakt, aanleiding geeft tot de vorming van de cenotes. Maar de geschiedenis van de vorming van cenotes gaat 66 miljoen jaar terug tot de inslag van de grote meteoriet te Chicxulub op het schiereiland Yucatan. Hierdoor ontstonden diepe ondergrondse depressies die overstroomden en waaruit de cenotes ontstonden, terwijl ook de waterstroom, vooral onder de grond, voor altijd veranderde. Een zeer merkwaardig verschijnsel doet zich voor in de Riviera Maya, waar het zeewater door de kracht van het getij via het kalkgesteente het vasteland binnendringt; wanneer het het zoete water van de ondergrondse rivieren ontmoet, doet het de halocline ontstaan. Hierdoor lost het gesteente sneller op, waardoor binnenin instortingen ontstaan, maar van beneden naar boven, waardoor grote ondergelopen kamers ontstaan, die zelfs een verbinding met andere, verder weg gelegen systemen mogelijk maken, zoals in het geval van de cenote Dos Ojos en Sac Actun met meer dan 353 km, waardoor het de langste onderwatergrot ter wereld is.
FLORA EN FAUNA IN EEN CENOTE
De flora en fauna van een cenote is even uniek als de cenotes zelf, want zij bevatten planten en soorten die hun omgeving het landschap geven van een ware oase midden in het oerwoud van de Maya’s. Laten we beginnen met de meest waargenomen vissen in de cenotes: de guppy en de meerval, u zult verbaasd zijn hoe ze daar terecht zijn gekomen! Men neemt aan dat de guppy’s naar de wateren zijn vervoerd door de orkanen, die in dit gebied vaak voorkomen, en dat sommige exemplaren, waaronder enkele wijfjes met eieren, naar de wateren zijn vervoerd, waardoor verschillende cenotes met deze soort zijn bevolkt. Ook de komst van de meerval is verrassend, aangezien men ervan uitgaat dat deze uit zee komt, via de ondergrondse stromingen die in verbinding staan met sommige cenotes, evenals sommige soorten zeeschaaldieren. Van de soorten die alleen in deze ecosystemen leven, zijn die welke in de duisternis van de grotten leven prachtig, en aangezien zij geen zicht nodig hebben om zich te verplaatsen, zijn zij blind, zoals de blinde witvrouwvis of de Yucatecan Blind Eel, die beide met uitsterven bedreigd zijn. Andere diersoorten die hun thuis vinden in de omgeving van de cenotes zijn schildpadden, leguanen, kikkers en vlinders. Zwaluwen en Toh vogels, beter bekend als de “vogel van de cenotes”, nestelen ook in de muren. Deze vogel onderscheidt zich door zijn lange staart in de vorm van een slinger en door de kleur van zijn verenkleed van groene en blauwe tinten, de Maya’s geloofden dat als je er een wilde bereiken, je zijn gezang moest volgen. De flora van de cenotes varieert naargelang van de nabijheid of de afstand tot de kust. Zo zijn de cenotes aan de kust omringd door mangroven, palmen en varens, terwijl andere omringd zijn door guayas, kokospalmen en cacao- en chiclebomen. Het is heel gewoon om in de cenotes van de grotten de lange wortels van deze bomen te zien die geïntegreerd zijn in het landschap van stalactieten en stalagmieten, die vanaf het dak van het gewelf afdalen tot ze het water bereiken, zoals je kunt zien in de cenote Luu’m van de Xenotes Tour van de Xcaret Groep. Opvallend zijn de planten die in de holtes of holletjes van de wanden van de cenotes groeien, voornamelijk varens, mossen en klimplanten. In die met hoge verticale wanden worden deze planten echte hangende tuinen waarvan de takken, in alle tinten groen, als watervallen in het water vallen, zoals u kunt bewonderen in onze cenotes Ii’k en Ha’ met de Xenotes Tour. Onder de waterflora van de cenotes is de belangrijkste de microscopische flora, zoals chlorofyceen-microalgen, fytoplankton of benthos, die we met het blote oog niet kunnen zien. Deze dienen niet alleen als voedsel voor sommige soorten, maar hebben ook een doorslaggevende invloed op de kleur van het water, variërend van groen, blauw of bruin. De lelies die aan de oppervlakte drijven, creëren op hun beurt een ander landschap dat het waard is onder water te worden bewonderd.
Het BELANG VAN DE CENOTES IN DE MAYA-CULTUUR
De cenotes zijn voor de Mayacultuur sinds het pre-Spaanse tijdperk een symbool van dualiteit geweest, daar zij leven en dood voorstelden. Zoals reeds eerder gezegd, heeft het schiereiland Yucatan een zeer poreuze kalkbodem, waardoor het bestaan van meren of lagunes in dit gebied vrijwel onmogelijk is, zodat de bron van het water de cenotes zijn geweest. Dit is de reden waarom de oude Mayasteden zich in hun nabijheid vestigden, en de controle erover versterkte de macht van de heersers en hun grote Mayasteden. Zij geloofden ook dat de regengoden in de cenotes woonden, reden waarom bij archeologisch duiken verschillende rituele elementen zijn gevonden in verschillende overstroomde grotten in het gebied. Voor de Maya’s waren de cenotes niet alleen een symbool van het leven, maar ook de toegangspoort tot de wereld van de doden: Xibalba. Zij visualiseerden deze wereld voorbij het onderaardse water en de spelonken vormden het begin van dit pad, en er werden verschillende rituele ceremonies uitgevoerd, waarvan er ook nog overblijfselen zijn. De eerste officiële vermelding van deze ceremonies staat in de Popol Vuh. De Aluxes, bewakers van de jungle en de cenotes, verdienen een zeer belangrijke vermelding. Tot op de dag van vandaag worden aan hen rituelen en offers opgedragen, geleerd van hun Maya-voorouders, voor de verzorging van de gewassen, om op bepaalde terreinen te mogen bouwen, en om hun toestemming te vragen alvorens een cenote binnen te gaan.
CENOTEN VANDAAG
Cenoten zijn vandaag de dag nog steeds aanwezig en belangrijker dan ooit. Deze stille getuigen van het verleden spreken nu tot ons door ontdekkingen die in hen zijn gedaan, met informatie van onschatbare waarde over de ontwikkeling van de planeet, onze soort en zelfs onbekende feiten over de Maya-cultuur. Zoek uit hoe ze ons heden beïnvloeden: Cenoten als waterbron Zoals in de vorige hoofdstukken reeds werd vermeld, is het bestaan van meren of lagunes op het schiereiland Yucatan bijna onmogelijk door de kalkhoudende bodem. De bron van het water in dit gebied is juist afkomstig van deze natuurlijke poelen, met name voor de Maya-bevolking die op het schiereiland woont.
Verkenning sites De toegang tot een cenote is een avontuur als geen ander. Vele zijn verborgen in de jungle en alleen toegankelijk via kleine ramen of gaten. Soms staat het water enkele meters onder de oppervlakte, zoals in de cenote rond Chichén Itzá of in de cenote van Lu’um op de Xenotes-tour. Van de cenotes die zich op het schiereiland Yucatan bevinden, maken vele deel uit van ondergrondse riviernetwerken van grote schoonheid en uitgestrektheid, zoals Dos Ojos, Sac Actún of Ox Bel Há. Zij vormen een fundamenteel onderdeel van de Maya-kosmogonie, aangezien cenotes worden beschouwd als de poort naar Xibalba, de onderwereld. Zij zijn een bron van enorm belang geweest voor de bestudering van de kenmerken van de oude Maya’s, en onthulden geheimen over hun gebruiken, offers en relatie met hun goden. Archeologen en duikers uit de hele wereld hebben jarenlang in hun diepten gedoken en vele onschatbare artefacten gevonden, zoals jade en gouden vaten en ornamenten, waardoor het archeologisch duiken is ontstaan. Er zijn ook skeletten gevonden van oude bewoners, of zelfs skeletten van dieren die duizenden jaren geleden op aarde leefden, zoals de reuzenluiaard die is gevonden bij Puerto Morelos, Quintana Roo. Laten we zorgen voor de cenotes Behalve dat zij een bron van water zijn voor talrijke gemeenschappen, zijn het recreatieve plaatsen die populair worden om hun unieke schoonheid. Of het nu in de Cenotenroute, Yucatan of de Riviera Maya is, als u ze bezoekt moet u ze schoon houden en hun omgeving respecteren. Bij de ingang van de meeste cenotes op het schiereiland Yucatan vindt u bepaalde basisregels om deze plaatsen in optimale conditie te houden. Het is van essentieel belang dat u zich vóór het zwemmen afspoelt, een zwempak draagt, het gebruik van zonnebrandcrème, sunblock en make-up vermijdt, de vegetatie niet aanraakt, evenmin als de stalactieten en stalagmieten die u kunt aantreffen. Helpen het ecosysteem in stand te houden is een taak van iedereen, altijd het geproduceerde afval wegbrengen, zonnebrandcrème, sunblock en insectenwerende middelen gebruiken die milieuvriendelijk zijn en alle aanbevelingen opvolgen die ons worden gegeven.