APA-leden nemen dagelijks contact op met het Ethics Office om de ethische aspecten van hun werk te bespreken. Het ontvangen van deze telefoontjes is zowel interessant als verheugend en geeft het Ethics Office inzicht in hoe psychologen in het hele land de ethische vragen die zij tegenkomen framen. Een van de meest voorkomende onderwerpen is meervoudige relaties. Tijdens de herziening van de Ethische Code die in 2002 werd afgerond, maakte de werkgroep voor de herziening van de Ethische Code duidelijk dat niet alle meervoudige relaties onethisch zijn. De werkgroep schreef een test uit om te bepalen wanneer een psycholoog moet afzien van het aangaan van een meervoudige relatie:

Een psycholoog ziet af van het aangaan van een meervoudige relatie als redelijkerwijs kan worden verwacht dat de meervoudige relatie afbreuk doet aan de objectiviteit, bekwaamheid of effectiviteit van de psycholoog bij het uitoefenen van zijn of haar functies als psycholoog, of anderszins het risico inhoudt van uitbuiting of schade aan de persoon met wie de professionele relatie bestaat.

De bewoordingen van ethische standaard 3.05 vereisen dat de psycholoog vaststelt wanneer een bepaalde relatie de objectiviteit, bekwaamheid of effectiviteit van de psycholoog bij het uitoefenen van zijn of haar functie als psycholoog zou aantasten, of anderszins uitbuiting of schade zou riskeren. De standaard illustreert dus een klinisch gedreven ethiek. Beschouw eens hoe deze manier van denken over ethiek zou kunnen worden toegepast op een verzoek om consultatie dat bij het Bureau Ethiek binnenkwam:

Iets meer dan een jaar geleden begon Dr. Parks, een getalenteerde psychotherapeut, Jessica en David te zien in een parenbehandeling. David heeft een vaste aanstelling bij een afdeling vergelijkende literatuur, Jessica is advocate. Het stel, midden dertig, is jong getrouwd, heeft een kind gekregen en heeft het goed gedaan in hun professionele leven. Toen Jessica ontdekte dat David een verhouding had met een afgestudeerde studente – ze vermoedde dat het niet zijn eerste was – dreigde ze uit het huwelijk te stappen. Het starten van een relatietherapie was een voorwaarde voor haar om te blijven. Jessica’s vader, een academicus, had talloze affaires gehad met zijn studenten, en haar moeder had wat Jessica omschrijft als een “oogje dichtgeknepen” voor zijn vreemdgaan, ondanks bewijs dat volgens Jessica “niemand had kunnen missen”. Jessica groeide op met een afkeer van “de geheimen die iedereen kende” en ze ontwikkelde een intensieve, positieve overdracht naar Dr. Parks toen, aan het begin van de behandeling, Dr. Parks duidelijk maakte dat ze niet zou instemmen met het bewaren van “geheimen” die Jessica of David wilden delen in individuele sessies die tijdens de behandeling zouden kunnen plaatsvinden. Meer actuele kwesties hebben natuurlijk ook deel uitgemaakt van de behandeling. Bijvoorbeeld, David’s weigering om een trouwring te dragen – “een overblijfsel van een bourgeois samenleving,” in zijn woorden – is al lang een twistpunt.

Andrea, in haar late jaren ’20, is ook een psychotherapie patiënt van Dr Parks voor ongeveer een jaar en een half. De behandeling heeft zich gericht op ambivalentie Andrea’s over betrokkenheid, ambivalentie die blijkt uit als een unheimisch vermogen om ongeschikte mannen die lijken bij uitstek geschikt te vinden, of, in Andrea’s woorden, als “snatching Mr Wrong uit de kaken van de heer Right.” Andrea bespreekt met enig inzicht hoe verleidelijk ze haar “Mr. Wrongs” vindt, evenals haar fantasie dat ze “Mr. Wrong in Mr. Right kan veranderen,” fantasieën die ertoe geleid hebben dat Andrea heel wat tijd doorbrengt met een “Mr. Wrong” voor ze de relatie verlaat. Dr. Parks is van mening dat Andrea waarschijnlijk zou kunnen profiteren van nog een jaar behandeling, maar dit kan wel of niet mogelijk zijn. Andrea werkt aan de voltooiing van haar proefschrift in de komende twee maanden, en zal binnenkort op zoek naar academische banen in haar vakgebied, dat van het bekijken van politieke gebeurtenissen door de lens van vergelijkende literatuur.

Een week in de late herfst, Andrea opgewonden begint haar sessie door te vertellen Dr Parks over een gebeurtenis in haar zoektocht naar een baan. Het weekend daarvoor had ze een bijeenkomst bijgewoond die werd gesponsord door de American Humanities Association voor afgestudeerde studenten die op zoek waren naar een academische baan. Daar had Andrea een charmante, charismatische man ontmoet, die ze zo leuk vond dat ze de zaterdagavond met hem doorbracht. Andrea vertelt dat hij in deze buurt woont. Ze zegt dat hij heel eerlijk was over het feit dat hij een relatie had, maar dat hij zich niet voorstelde dat de relatie langer dan een paar maanden zou duren, genoeg tijd, in zijn woorden, “om de dingen tot een beschaafd einde te laten komen.”

Als Andrea verder gaat, realiseert Dr. Parks zich dat Andrea het over David heeft. Terwijl dit besef langzaam tot Dr. Parks doordringt, pauzeert Andrea van haar nogal uitbundige beschrijving van het weekend en zegt: “Dr. Parks, wat is er aan de hand – u lijkt erg afgeleid?”

Dr. Parks staat voor een dilemma, misschien wel meerdere, hoewel het op dit moment nog niet helemaal duidelijk is of haar keuzes in de eerste plaats gebaseerd zullen zijn op haar klinische of haar ethische denken. Haar eerste beslissing komt helemaal aan het eind van het vignet: Hoe zal ze reageren op Andrea’s vraag? Dr. Parks zal op dat moment moeten beslissen wat ze zal onthullen, als ze al iets zal onthullen. Ook zal ze moeten beslissen of ze de realiteit van Andrea’s waarneming zal erkennen, misschien door gewoon te antwoorden: “Ja, je hebt gelijk, ik was even afgeleid,” en hopen dat Andrea niet verder aandringt.

Een grotere uitdaging voor Dr. Parks zal zijn hoe ze omgaat met de veelheid van relaties die nu zijn ontstaan. Er zullen belangrijke ethische overwegingen zijn. Als voorbeeld, Dr. Parks kan niet onthullen aan Andrea of David dat ze een behandelrelatie heeft met de ander. Meer diepgaand, Dr. Parks moet rekening houden met haar wens dat zij deze informatie zou kunnen onthullen. De formulering in de ethische norm over meervoudige relaties richt zich op de vraag of de objectiviteit, competentie of effectiviteit van Dr. Parks waarschijnlijk zal worden aangetast. Het zou redelijk zijn om te vragen: Hoe zou dat niet zo kunnen zijn? En zal Dr. Parks zelf in staat zijn om te beoordelen in welke mate haar werk wordt beïnvloed? Het zou volkomen gepast, zo niet noodzakelijk, zijn voor Dr. Parks om een consultatie te vragen.

Als Dr. Parks vaststelt dat haar objectiviteit, bekwaamheid of doeltreffendheid zal worden aangetast, zal zij onderzoeken of zij in staat is om beide behandelingen voort te zetten. Een beslissing om niet door te gaan met beide behandelingen zal complex zijn, omdat het twee belangrijke overwegingen met zich mee zal brengen. Ten eerste zal Dr. Parks moeten beslissen welke behandeling zij zal beëindigen, en ten tweede zal Dr. Parks zich moeten buigen over de schade die ontstaat wanneer zij een therapie beëindigt om redenen die zij niet aan de cliënt(en) bekend kan maken. Een beslissing om de behandeling te beëindigen is dus niet kostenloos, voor zover de beëindiging een risico van schade inhoudt.

Als Dr. Parks besluit met beide behandelingen door te gaan, zal ze moeten bedenken hoe ze de informatie van elke behandeling gescheiden kan houden in haar hoofd als ze naar het klinische materiaal luistert. Ze zal ook moeten bedenken hoe ze zal omgaan met Jessica’s gevoelens van verraad, wanneer Jessica erachter komt – wat onvermijdelijk zal gebeuren – dat Dr. Parks op de hoogte was van de affaire en dit niet aan haar heeft verteld. Ook heeft Dr. Parks nu bevestigend bewijs dat David minder toegewijd is aan het huwelijk dan hij zich voordoet. Er kunnen dus vraagtekens worden geplaatst bij het inzicht waarop de behandeling van de paren is gebaseerd, en Dr. Parks zal moeten beslissen welke implicaties deze informatie heeft voor het voortzetten van de therapie voor Jessica en David.

De ethische code geeft Dr. Parks geen duidelijk antwoord. Zij kan besluiten dat voortzetting van beide behandelingen onhoudbaar is. Aan de andere kant kan zij besluiten dat, hoewel het omgaan met de tegenoverdracht klinische uitdagingen zal opleveren, haar ontdekking dat David en Andrea een affaire hebben slechts een voortzetting is van de reeds lang bestaande psychologische dynamiek van alle drie de betrokken personen. Als Dr. Parks besluit dat ze beide behandelingen zal voortzetten, kan ze beginnen met zich af te vragen: Op welke basis geloof ik dat deze mensen baat hebben bij de behandelingen die ik hen aanbied?

Stephen Behnke, JD, PhD, MDiv, is directeur van APA’s Ethics Office.