De ganzen- en de ganzennekzeepok zijn vreemde dieren die soms in Bretagne worden aangetroffen. De eerste is te zien tussen de zeesporen, d.w.z. de afzettingen van zeewier en zeeafval die door de golven op de stranden worden achtergelaten, en de tweede eerder bij de visverkopers.
Ondanks de aanwezigheid van een schelp, zijn beide schaaldieren die in kolonies leven die duizenden individuen kunnen bevatten. De ganzenschuurstof leeft buitengaats, hangend aan een drijvend voorwerp: boei, romp van een boot, plastic blikje, boomstam, wrakalgen of eenvoudig stuk hout. Daarom wordt hij soms door de golven op het strand afgezet. Slechts één soort, Dosima fascicularis, foto boven, produceert zijn eigen drijfvermogen. De ganzennekzeepok is een pelagische nomade die door de stromingen wordt meegevoerd.
De ganzennekzeepok leeft permanent vastgehecht aan een rots die door de golven wordt afgeranseld1. Zijn steun kan een zeerif zijn, een soms opgedoken rots of de voet van een klif. Dit dier is dus sedentair. En het is eetbaar. Daarom wordt het bij hoogtij op de rotsen gejaagd. Maar let op: de visvangst is gereglementeerd.
Het anateleven (Lepas -of Anatifa- anatifera)

Dit merkwaardige schaaldier waarvan er een groot aantal verschillende soorten bestaan, bestaat uit twee delen:
– een kop die beschermd wordt door aan elkaar gelaste witte kalksteenplaten (maximaal 5). Het is het capitulum.
– een vlezige steel die tot 90 cm kan reiken, vastgehecht aan het drijvende voorwerp dat hem ondersteunt.

Groep ganzenzezeepokken vastgehecht op de romp van de zeekajak
van de Poolse navigator Deze grote sportman stierf in februari 2021, op 74-jarige leeftijd, met zwier aan uitputting, terwijl hij de top van de Kilimanjaro bereikte.Alexander Dobaat zijn aankomst in Le Conquet op 3-9-2017 na zijn 3e Atlantische oversteek per roeiboot2
© Foto YL

In het water opent het capitulum zich om een paar zwarte zijden, cirres genaamd, uit te laten die uitwaaieren en voortdurend de omgeving schoonvegen om zwevend plankton te vangen. Zo voedt dit dier zich. De cirri zijn intrekbaar. Het water dat in het capitulum dringt, baadt ook in zijn kieuwen waardoor hij van zuurstof wordt voorzien.
De ganzenschuurzeepok is slecht eetbaar en wordt noch bevist, noch op de markt gebracht.

Een zeeslang in Le Conquet!

Deze kolonie ganzenzeepokken zat vast aan een palmboomstam die de zee
afzette op het strand van Portez aan de voet van het hoofdkwartier van het mariene natuurpark Iroise

Aan dit wrak

hangen duizenden kleine schaaldiertjes die waarschijnlijk de Atlantische Oceaan zijn overgestoken

Ze behoren allemaal tot de soort Lepas anatifera.
Een jonger individu is vastgelijmd aan de steel van een volwassen

Wanneer plaatsen duur zijn, kleeft ieder zich aan een ander
© Foto’s: YL 7 februari 2020

De ganzennekzeepok ( Pollicipes pollicipes )

Een groep ganzennekzeepokken vastgehecht aan een rots
© Foto Sébastien Brégeon / Agence des aires marines protégées

©Foto Frédéric André / DORIS

In het frans, wordt de ganzennekzeepok “pouce-pied” genoemd. Het wordt soms geschreven als “pousse-pied”, maar dit woord wordt ook gebruikt om een soort slee aan te duiden die op de modder wordt voortgeduwd. Men geeft er dus de voorkeur aan hem te schrijven als ‘pouce-pied’, een naam die voortkomt uit de verre gelijkenis van het dier met het uiteinde van een teen.
Zijn wetenschappelijke naam, ‘pollicipes pollicipes’, komt van het Latijnse pollex, duim, en pes, voet.
Zoals de ganzenmossel bestaat hij uit een steel en een capitulum. Maar zijn korte, dikke en vlezige steel is bijna zwart met een vaak roodachtige basis.
Het capitulum is voorzien van 5 witachtige ovale platen waaraan ten minste 8 andere veel kleinere platen zijn toegevoegd, gescheiden door een zwart omhulsel.
Het capitulum is rood omrand.
Het vlees van de steel, met een zeer jodiumachtige smaak, is eetbaar, vooral gewaardeerd in Portugal en Spanje. Maar de ganzennekzeepok werd zo bevist dat hij kon verdwijnen. Hij mag in de Iroise Zee slechts gedurende twee periodes van het jaar worden gevangen: van 16 januari tot 14 maart en van 16 september tot 14 november. De vangsten zijn beperkt tot 3 kg per persoon per dag.
Een omslachtige classificatie
Omwille van hun witte schelpachtige platen, zijn zeepokken lange tijd voor schelpen aangezien. In de Middeleeuwen geloofde men zelfs dat deze dieren, waarvan de platen de vorm van een snavel hebben, eieren waren van wilde eend of van een ganzensoort, de rotgans! Bovendien komt de naam zelf van de ganzenschuurstof, “lepas anatifera”, van het Latijnse anas, anatis : eend. Anatife, afkorting van anatifera = die eenden voortbrengt. De Engelsen noemen het “barnacle” (gans) en de Duitsers “Entenmuschel” (eendenmossel). Deze oorspronkelijke maffe namen zijn nu deel geworden van het dagelijks taalgebruik.
De ganzennekstrandmosselen, met een ingewikkelder capitulum, hebben deze verwarring niet gekend.
Al deze dieren met een kalkachtige schaal verschillen van garnalen, krabben, kreeften enz… waarvan de schaal uit chitine bestaat. De aanwezigheid van hun cirri rangschikt hen onder de cirripedia die andere mariene soorten verzamelen zoals zeepokken die gewoonlijk op kustrotsen worden gevonden. Pas in de 19e eeuw toonden de studies van biologen over de larven van de cirripoden aan dat ze tot de geleedpotigen van de schaaldieren behoren.
Feit blijft dat ze de wandelaar altijd intrigeren door hun ongewone verschijning. Dat is een reden te meer om deze dieren te respecteren.

Ganzenhazenzeepokkenkolonie op de bodem van een klif
© Foto Laurie Commenge / Agence des aires marines protégées

Voorspelbare proliferatie
Tot op het bot afhankelijk van drijvende voorwerpen van allerlei aard waaraan ze zich vastklampen, gaan de ganzenzeepokken een mooie toekomst tegemoet. Wij zenden immers een aanzienlijke hoeveelheid afval naar zee. De kleinste, minder dan 5 mm, verzamelen zich in het midden van de oceanen en vormen wat sommigen al plastic gyres of continenten noemen. Hun afmetingen zijn te klein voor de larven van ganzenzeepokken om zich aan vast te klampen. Maar grotere drijvende voorwerpen zijn dragers voor hun aanhechting. Het is dus nu al te voorzien dat de verschillende soorten ganzezezezebogen een aanzienlijke uitbreiding zullen meemaken.
Wat zullen de gevolgen zijn? Wat we nu al weten, is dat hun lichaam, net als dat van vissen, nu al veel microplastics bevat. En dat deze zullen worden opgenomen door hun roofdieren, meeuwen of zeeschildpadden, en door alle aaseters van de afgrond. Onvermijdelijk, van roofdieren tot roofdieren van roofdieren, zullen deze microplastics zich ophopen in organismen en uiteindelijk terechtkomen in die van de super-predator die de mens is.

Yannick Loukianoff