Voor wie het niet weet: “een zin bedenken” betekent van oudsher “een nieuwe zin creëren”. Tegenwoordig heeft “een zin bedenken” ook een nieuwe betekenis gekregen, die voor het eerst werd gedocumenteerd rond het midden van de twintigste eeuw: “een cliché-sentiment introduceren.”

Grappig genoeg hebben we geen idee wie voor het eerst de uitdrukking “een zin munten” heeft bedacht, maar er zijn enkele aanwijzingen over hoe de uitdrukking is geëvolueerd.

Het werkwoord “munten” ontstond voor het eerst toen het verwees naar het eigenlijke proces van geld verdienen. Rond de veertiende eeuw betekende het zelfstandig naamwoord “munt” eigenlijk “wig”, en verwees naar de wigvormige matrijzen die werden gebruikt om de schijven te stempelen die vervolgens werden “gemunt” en tot officiële valuta werden gemaakt.

Van daaruit begon het werkwoord “munten” te verwijzen naar alles wat tot iets nieuws werd gemaakt. In de zestiende eeuw werd het munten van nieuwe woorden heel populair, hoewel het niet altijd als iets positiefs en innovatiefs werd beschouwd. In 1589 schreef George Puttenham in The Arte of English Poesie: “Young schollers not halfe well studied… will seeme to coigne fine wordes out of the Latin.”

Zoals u ziet, keken sommige mensen neer op woord- en zinsmunters. Als je ooit op een grote website bent gepubliceerd, weet je dat vandaag de dag een zeer vocale minderheid nog steeds hetzelfde denkt over elk innovatief gebruik van grammatica, creatie van woorden, of (God-forbid) typefouten. 😉

De grootste van alle plagen voor Grammar Nazi’s en de verwaande leden van de academische wereld was Shakespeare, die uiteindelijk met veel verschillende woorden en zinnen kwam die vandaag de dag nog steeds in gebruik zijn. Hij muntte niet de uitdrukking “to coin a phrase”, maar hij gebruikte wel “woorden munten” in 1607 in zijn toneelstuk Coriolanus: “So shall my Lungs Coine words till their decay.”

Natuurlijk hebben we het tot nu toe over het munten van woorden gehad in plaats van zinnen. “Een zin bedenken’ dook pas laat op, althans in het eerste bekende gedocumenteerde geval ervan. Het eerste gepubliceerde voorbeeld van “een zin verzinnen” staat in The Southport American, een krant in Wisconsin, in 1848:

Zouden we een naam vinden die tegelijk het enthousiasme van onze gevoelens jegens haar zou moeten overbrengen, dan zouden we een zin verzinnen die het uiterste van bewondering en afschuw combineert en haar de Engel der Moord noemen.

Als u dit artikel leuk vond, vindt u misschien ook onze nieuwe populaire podcast leuk, The BrainFood Show (iTunes, Spotify, Google Play Music, Feed), evenals:

• Is het laten vallen van een cent van het Empire State Building echt gevaarlijk?
• Waarom zeggen bonnen soms dat ze een fractie van een cent waard zijn
• Waarom gooien we munten in fonteinen
• Waar het dollarteken vandaan komt
• Waarom hebben sommige munten in de Verenigde Staten ribbels

Bonusfeiten:

• Er zijn mensen die geloven dat de juiste uitdrukking is: “een uitdrukking quoineren.” Quoin was ooit een spellingsvariant van coin, maar kreeg in de zestiende eeuw een eigen betekenis: “hoeksteen.” Het was ook de naam van wiggen die drukkers gebruikten om letterregels bij elkaar te houden op een drukpers. Hoewel het woord veel lijkt op munt, is het zeker niet de oorsprong van “coin a phrase”, want de betekenis “creëren” van munt ontstond lang voordat quoin zijn betekenissen kreeg.
• Drukpersen gaven ons het woord “cliché”, dat afkomstig is van het Franse woord cliquer, dat verwees naar het klikkende geluid dat de stempels op de metalen lettertypes maakten tijdens het drukken. Hoe komt het dat dit “een zin of mening die te vaak wordt gebruikt en een gebrek aan originele gedachte verraadt” betekent? Drukkers gebruikten “cliché” als jargon voor “stereotype blok”. Van daaruit volgde de evolutie van de betekenis van het woord op de voet met “stereotype”, dat oorspronkelijk een “methode om van een plaat af te drukken” was, afkomstig van het Franse “stéréotype” in de achttiende eeuw. In het midden van de negentiende eeuw werd dit een “onveranderlijk bestendigd beeld”. In het begin van de twintigste eeuw veranderde dit in de betekenis die het nu heeft.
• Het woord “frase” werd in 1530 bedacht door John Palsgrave, een taalgeleerde. Hij verwarde iedereen door er twee verschillende betekenissen aan te geven: de meer gangbare betekenis van vandaag, namelijk “een kleine groep woorden die één betekenis uitdrukken”, en “manier of stijl van spreken of schrijven.”
• “Een zin omslaan” is verwant aan de tweede betekenis van “zin”. Men denkt dat “een zin draaien” te maken heeft met het draaien van hout om mooi houtwerk te maken, waarbij het maken van een goed gemaakte zin een soort kunst is – een beetje zoals het bewerken van hout. Deze betekenis van draaien kan ook gevonden worden in de uitdrukking “goed gedraaid,” die gebruikt werd om de welgevormde enkels van een vrouw te beschrijven.
• In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, heeft Shakespeare niet de uitdrukking “zo dood als een piernagel” bedacht, hoewel hij wel een enorm aantal andere uitdrukkingen heeft bedacht, en er nog veel meer heeft gepopulariseerd, waarbij “zo dood als een piernagel” er één is die hij heeft gepopulariseerd. Eén die hij wel creëerde was “als de dickens” of “wat de dickens.” Als je je afvraagt wat een “dickens” is, dickens was oorspronkelijk een eed die “duivel” betekende, mogelijk een verkorte versie van “duivelskind”. Het was dus eigenlijk gewoon een andere manier om te zeggen “wat de duivel.”
• De hierboven genoemde Amerikaan uit Southport bedacht niet de uitdrukking “Engel des Moordenaars.” Deze naam werd postuum in 1847 door Alphonse de Lamartine toegepast op Charlotte Corday, een Française die betrokken was bij de Franse Revolutie. Corday vermoordde de radicale Jacobijn Jean-Paul Marat door hem in de borst te steken terwijl hij in de badkuip lag.