Wie heeft de term “as” bedacht, zoals in Bush’ “as van het kwaad”?

President Bush heeft Noord-Korea, Iran en Irak genoemd als “regimes die terreur steunen” en “Amerika of onze vrienden en bondgenoten bedreigen met massavernietigingswapens”. Hij waarschuwde dat “staten als deze, en hun terroristische bondgenoten, een as van het kwaad vormen, bewapend om de vrede van de wereld te bedreigen.”

De nieuwsmedia zijn overstroomd met commentaren over de betekenis en gepastheid van die controversiële uitdrukking. Een zoekopdracht op Internet naar “as van het kwaad” leverde deze maand ongeveer 40.000 hits op.

Mensen herkennen “as” als de stenografische term voor de Asmogendheden – Duitsland, Italië en Japan – in de Tweede Wereldoorlog. Zij waren de belangrijkste vijanden van een grotere groep geallieerde mogendheden onder leiding van de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Rusland.

Zoals anderen hebben opgemerkt, legde Bush in zijn State of the Union-boodschap een verband tussen de term “as” uit de jaren veertig en de term “kwaad” die werd gebruikt door Ronald Reagan, die de voormalige Sovjet-Unie omschreef als het “kwade rijk” in de toespraak van de Grote Communicator tot de National Association of Evangelicals in Florida op 8 maart 1983.

Weinig commentatoren hebben zich echter verdiept in de politieke oorsprong van de term, waarvan de woordenboekdefinitie – gebaseerd op wetenschap en wiskunde – verwijst naar “een rechte lijn waaromheen een lichaam of meetkundige figuur draait.”

Had Franklin D. Roosevelt – die andere grote communicator – “Asmogendheden” bedacht als aanduiding voor die onzalige alliantie van fascistische staten?

Volgens Roosevelts openbare papieren in World Book’s American Reference Library, gebruikte hij “as” 157 keer in politieke zin, maar nooit vóór 11 november 1940.

Daarnaast definieerde zijn gebruik de term niet, maar gebruikte slechts een term die al “in omloop” was.”

Dus de eer voor de introductie van de term in het populaire politieke discours moet naar Benito Mussolini gaan tijdens de toespraak van de Italiaanse premier op 1 november 1936, voor een enorme menigte die buiten Il Duomo, de prachtige kathedraal van Milaan, was verzameld.

Rapporterend over het historische Italiaans-Duitse Akkoord dat op 26 oktober was bereikt, zei hij: “Deze verticale lijn Berlijn-Rome is geen obstakel, maar eerder een as waaromheen al die Europese staten kunnen draaien die de wil hebben tot samenwerking en vrede.”

Het bewijs voor Mussolini’s bewering wordt ondersteund door het lezen van alle 16 artikelen in de aanloop naar zijn toespraak in Milaan in The New York Times in oktober 1936. Journalisten verwezen naar een verwacht “akkoord”, “pact” of “front” tussen Italië en Duitsland, maar nooit naar “as”.

De Times noemde “as” voor het eerst op 2 november 1936, in een artikel op de voorpagina waarin Mussolini’s toespraak in Milaan werd becommentarieerd.

Hoewel Mussolini “as” introduceerde en populariseerde om het fascistische front aan te duiden, verdient de rechtse premier van Hongarije, Gyula Gombos, de eer voor de oorsprong ervan.

Jaren eerder sprak hij van een as die fascistisch Italië en nazi-Duitsland verbond met Hongarije.

Hoewel zijn troetelwoord niet publiekelijk werd overgenomen door Il Duce of Der Fuehrer tijdens Gombos’ leven.

Hij stierf 6 oktober 1936, toen de Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken Galeazzo Ciano zich opmaakte voor een bezoek aan Duitsland om te onderhandelen over het akkoord.

De “Asmogendheden”, zoals we ze nu kennen, werden aangevuld met Japan krachtens het Driemogendheden Pact ondertekend in Berlijn op 27 september 1940, waarin “De regeringen van Duitsland, Italië en Japan … hebben besloten om aan de kant te staan en met elkaar samen te werken … om een nieuwe orde van zaken te vestigen en te handhaven.”

Dus, wat we historisch kennen als de fascistische “as” in de Tweede Wereldoorlog werd gesmeed door middel van formele pacten tussen naties.

Het is geen wonder dat Bush’s koppeling van Irak aan Iran (dat onlangs een oorlog uitvocht die verband hield met sektarische islamitische verschillen) met het atheïstische Noord-Korea (dat ideologisch en diplomatiek gescheiden is) in een “as” controversieel is.

Het is een boeiende retorische opsmuk, maar het strookt niet met de geschiedenis.