Volgens de eminente historicus William J. Fowler was de aankoop van Louisiana door de Verenigde Staten in 1803 “de beste deal in onroerend goed sinds de Hof van Eden.” Het is gemakkelijk te begrijpen waarom Fowler zo zou gutsen. Voor 15 miljoen dollar kochten de Verenigde Staten 828.000 vierkante mijl tussen de Mississippi rivier en de Rocky Mountains tegen een prijs van ruwweg drie cent per acre. Het was de grootste prestatie van President Thomas Jefferson’s regering en een van de meest beslissende uitvoerende acties in de geschiedenis van het Amerikaanse presidentschap.
Toen het Verdrag van Parijs in 1783 een einde maakte aan de Amerikaanse Revolutie, was de Mississippi de meest westelijke grens van de Verenigde Staten. Amerikanen die in het binnenland en aan de grens woonden, waren voor hun handel sterk afhankelijk van de Mississippi. Aan de monding van de Mississippi lag New Orleans, een haven die de Amerikanen die de Mississippi gebruikten hard nodig hadden voor de handel, vooral als punt van uitvoer. In de achttiende eeuw zwalkte New Orleans tussen Franse en Spaanse controle. Toen Frankrijk New Orleans in handen had, stond het de Amerikanen het “recht van depot” toe om er goederen voor de export op te slaan. Toen Frankrijk de controle over New Orleans overdroeg aan Spanje, weigerden de Spanjaarden echter de Amerikanen het “recht van depot” te verlenen. Dit wekte de woede op van veel Amerikanen die voor hun levensonderhoud afhankelijk waren van de handel op de Mississippi en verontrustte de derde Amerikaanse president, Thomas Jefferson, die het Amerikaanse binnenland als een rijk van vrijheid beschouwde, waar zijn visie van een samenleving van herenboeren die vreedzaam de grond bewerkten, tot bloei kon komen.
In 1803 had Frankrijk New Orleans weer in handen, maar de Franse keizer Napoleon Bonaparte zat krap bij kas. Een deel van zijn leger was onlangs in Haïti verwoest door een combinatie van malaria en de opstand van Haïtiaanse revolutionairen, onder leiding van Toussaint L’Oveture. Gedurende enige tijd overwoog Napoleon een Frans Noord-Amerikaans Rijk, maar na de gebeurtenissen op Haïti veranderde hij van gedachten. Aanvankelijk was Jefferson alleen geïnteresseerd in de aankoop van New Orleans, maar toen Napoleon de Amerikaanse onderhandelaar James Monroe het hele Louisiana Territory aanbood, accepteerde Jefferson de deal met plezier. Het is van belang op te merken dat volgens de grondwet alleen het Congres een verdrag met een vreemde mogendheid kan ondertekenen. Jefferson, in een zet die Alexander Hamilton trots zou hebben gemaakt, omzeilde de grondwet en gaf zijn minister opdracht de deal te sluiten.
Omwille van zijn grote intellectuele nieuwsgierigheid en zijn grote belangstelling voor de natuurlijke historie, wilde Jefferson met eigen ogen zien wat hij precies kocht. Een van de grootste ontdekkingsreizen in de Amerikaanse geschiedenis volgde op de aankoop van Louisiana, toen Jefferson Meriwether Lewis en William Clark stuurde om een groep soldaten, bergmannen, inboorlingen en een slaaf te leiden om het nieuwe gebied te verkennen. De expeditie van Lewis en Clark, bekend onder de naam Corps of Discovery, vertrok in 1804 vanuit Saint Louis en keerde in 1806 terug.
Jefferson gaf Lewis en Clark de opdracht om in de eerste plaats de ongrijpbare noordwestelijke doorgang te vinden, een watermassa die verondersteld werd de Mississippi met de Stille Oceaan te verbinden. Jefferson droeg de ontdekkingsreizigers ook op om alle planten en dieren die ze tegenkwamen te registreren, het gebied in kaart te brengen, en op vriendschappelijke voet om te gaan met de inheemse volken van het gebied.
Voor het grootste deel hadden de ontdekkingsreizigers vriendschappelijke ontmoetingen met verschillende Indiaanse groepen. Dit was gedeeltelijk te danken aan een van de belangrijkste personen die deelnamen aan de expeditie: een Shoshone vrouw genaamd Sacajawea, die fungeerde als bemiddelaar tussen Lewis en Clark en de Indiaanse volken die zij ontmoetten.
Sacajawea bleek een bekwame bondgenoot en bemiddelde in één geval bij een deal met Indianen om Lewis en Clark de broodnodige paarden te bezorgen. Ze werd vergezeld door haar echtgenoot, Pierre Charbonneau, en haar zoontje, dat in een draagzak op haar rug was vastgebonden.
De groep reisde naar het westen via de Missouri rivier met behulp van platbodems, kleine bateaus, en pirogues. Toen zij de bovenloop van de Missouri bereikten in het huidige Montana, realiseerden zij zich dat er niet zoiets bestond als de Noordwestelijke Doorvaart. Zij hadden de Continentale Scheiding bereikt waar het water in het oosten uitmondt in de Atlantische Oceaan of de Golf van Mexico en het water in het westen in de Stille Oceaan. Zij lieten hun grotere vaartuigen achter en voeren met hun kleine boten, zware uitrusting, voorraden en verzamelde specimens over de Continental Divide, een afstand van 17 mijl. Het was een heldendaad van uithoudingsvermogen.
De expeditie leverde informatie op die de wildste dromen van iedereen in het Oosten te boven ging. Lewis en Clark werden bij hun terugkeer in 1806 bejubeld als nationale helden. Tijdens hun verkenningstocht hielden Lewis en Clark een dagboek bij, en beide mannen verzamelden monsters van flora en fauna die ze terugstuurden naar Jefferson, hetzij in Washington DC of in Monticello, zijn huis in Charlottesville, Virginia. De inkomhal van Monticello is versierd met vele voorwerpen die tijdens de expeditie van Lewis en Clark werden verzameld. Het dier dat de meeste indruk maakte op de leden van het Corps of Discovery waren de miljoenen bizons die zij tegenkwamen. Een eeuw nadat Lewis en Clark enkele miljoenen bizons hadden gezien, was het dier bijna uitgestorven in het kielzog van de westerse nederzettingen. Vandaag heeft de bizon zich hersteld nadat de federale bescherming ingegrepen had ten voordele van de soort. Hun expeditie leidde rechtstreeks tot de openstelling van het westelijke binnenland van de Verenigde Staten voor kolonisten.
Het is een tragische ironie dat de grootste verliezers als gevolg van de Louisiana Purchase de inheemse Amerikanen waren, gezien het feit dat Sacajawea, een Indiaan, zo’n vitale rol had gespeeld in de expeditie. Hoe dan ook, de Louisiana Purchase en de daaropvolgende Lewis en Clark Expeditie baande de weg voor een moderne Verenigde Staten, en opende voor velen de amberkleurige golven van graan en de paarse berg majesteit van de Rocky Mountains en daarbuiten.