Piepkleine melktanden van de parapithecide aap Ucayalipithecus uit het Oligoceen van Perú. Credit: Erik Seiffert

De ontdekking helpt om de trans-Atlantische migratie te dateren op ongeveer 34 miljoen jaar geleden, rond de tijd dat een grote daling van het zeeniveau de oceaanreis korter zou hebben gemaakt.

Vier gefossiliseerde apentanden die diep in het Peruaanse Amazonegebied zijn ontdekt, leveren nieuw bewijs dat meer dan één groep oude primaten vanuit Afrika de Atlantische Oceaan is overgestoken, volgens nieuw USC-onderzoek dat zojuist in het tijdschrift Science is gepubliceerd.

De tanden zijn van een nieuw ontdekte soort die behoort tot een uitgestorven familie van Afrikaanse primaten die bekend staan als parapitheciden. Fossielen die op dezelfde plaats in Peru zijn ontdekt, leverden eerder het eerste bewijs dat Zuid-Amerikaanse apen zijn geëvolueerd uit Afrikaanse primaten.

De apen zouden de reis van meer dan 900 mijl hebben gemaakt op drijvende vlotten van vegetatie die afbraken van kustlijnen, mogelijk tijdens een storm.

Erik Seiffert identificeert een klein fossiel uit de Santa Rosa-site waar Ucayalipithecus is gevonden, in Perú in het Amazonegebied. Credit: Dorien de Vries

“Dit is een volstrekt unieke ontdekking,” zei Erik Seiffert, hoofdauteur van de studie en hoogleraar Klinische Integratieve Anatomische Wetenschappen aan de Keck School of Medicine van USC. “Het toont aan dat naast de Nieuwe Wereld apen en een groep knaagdieren bekend als caviomorphs – er deze derde lijn van zoogdieren is die op een of andere manier deze zeer onwaarschijnlijke transatlantische reis heeft gemaakt om van Afrika naar Zuid-Amerika te komen.”

Onderzoekers hebben de uitgestorven aap de naam Ucayalipithecus perdita gegeven. De naam komt van Ucayali, het gebied van de Peruaanse Amazone waar de tanden werden gevonden, pithikos, het Griekse woord voor aap en perdita, het Latijnse woord voor verloren.

Ucayalipithecus perdita zou zeer klein zijn geweest, vergelijkbaar in grootte met een hedendaags penseelaapje.

Datering van de migratie

Onderzoekers menen dat de vindplaats in Ucayali, waar de tanden werden gevonden, dateert uit een geologisch tijdvak dat bekend staat als het Oligoceen, dat zich uitstrekte van ongeveer 34 miljoen tot 23 miljoen jaar geleden.

Gebaseerd op de leeftijd van de vindplaats en de gelijkenis van Ucayalipithecus met zijn fossiele verwanten uit Egypte, schatten de onderzoekers dat de migratie rond 34 miljoen jaar geleden zou kunnen hebben plaatsgevonden.

“We suggereren dat deze groep naar Zuid-Amerika zou kunnen zijn overgestoken rond wat we de Eoceen-Oligoceen Grens noemen, een tijdsperiode tussen twee geologische tijdperken, toen de Antarctische ijskap zich begon op te bouwen en het zeeniveau daalde,” zei Seiffert. “Dat kan een rol hebben gespeeld bij het maken van het een beetje gemakkelijker voor deze primaten om daadwerkelijk de Atlantische Oceaan over te steken.”

Een onwaarschijnlijke ontdekking

Twee van de Ucayalipithecus perdita tanden werden geïdentificeerd door Argentijnse co-auteurs van de studie in 2015 waaruit bleek dat Nieuwe Wereld-apen Afrikaanse voorouders hadden. Toen Seiffert in 2016 werd gevraagd om deze exemplaren te helpen beschrijven, viel hem de gelijkenis op van de twee gebroken bovenkiezen met een uitgestorven 32 miljoen jaar oude parapithecide apensoort uit Egypte die hij eerder had bestudeerd.

Paleontologen drogen sediment dat is verzameld op de Santa Rosa-locatie waar Ucayalipithecus werd gevonden, in Perú in het Amazonegebied. Credit: Erik Seiffert

Een expeditie naar de Peruaanse fossiele vindplaats in 2016 leidde tot de ontdekking van nog twee tanden die tot deze nieuwe soort behoren. De gelijkenis van deze extra ondertanden met die van de Egyptische apentanden bevestigde voor Seiffert dat Ucayalipithecus afstamde van Afrikaanse voorouders.

“Wat me meer opvalt aan deze studie dan aan enige andere waarbij ik betrokken ben geweest, is gewoon hoe onwaarschijnlijk het allemaal is,” zei Seiffert. “Het feit dat het zo’n afgelegen plek in niemandsland is, dat de kans om deze stukken te vinden uiterst klein is, tot het feit dat we deze zeer onwaarschijnlijke reis onthullen die door deze vroege apen is gemaakt, het is allemaal heel opmerkelijk.”

Referentie: “Een parapithecide stamantropoide van Afrikaanse oorsprong in het Paleogeen van Zuid-Amerika” door Erik R. Seiffert, Marcelo F. Tejedor, John G. Fleagle, Nelson M. Novo, Fanny M. Cornejo, Mariano Bond, Dorien de Vries en Kenneth E. Campbell Jr, 10 April 2020, Science.
DOI: 10.1126/science.aba1135

Naast Seiffert zijn de andere auteurs van de studie Marcelo Tejedor en Nelson Novo van het Instituto Patagónico de Geología y Paleontología (CCT CONICET – CENPAT); John G. Fleagle van het Department of Anatomical Sciences, Renaissance School of Medicine, Stony Brook University; Fanny Cornejo en Dorien de Vries van het Interdepartmental Doctoral Program in Anthropological Sciences, Stony Brook University; Mariano Bond van CONICET, División Paleontología Vertebrados, Museo de Ciencias Naturales de La Plata en Kenneth E. Campbell Jr. van het Department of Vertebrate Zoology, Natural History Museum of Los Angeles County.

De studie werd gesteund door J. Wigmore, W. Rhodes, en R. Seaver, die hielpen bij het financieren van de expeditie van 1998 die leidde tot het terugvinden van de gedeeltelijke bovenkiezen van de Ucayalipithecus; de Leakey Foundation, Gordon Getty, en A. Stenger die het veldwerk in 2016 ondersteunden; en de Keck School of Medicine van USC en de Amerikaanse National Science Foundation (BCS-1231288) die het microCT-scannen ondersteunden.