Dertig jaar lang reisde Hernando Colón, de buitenechtelijke zoon van Christoffel Columbus, de wereld rond met een streven, zij het een heel ander dan dat van zijn kolonisatorvader: het bouwen van de grootste bibliotheek die de wereld ooit had gezien. Tussen 1509 en zijn dood in 1539 reisde Colón door heel Europa – alleen al in 1530 bezocht hij Rome, Bologna, Modena, Parma, Turijn, Milaan, Venetië, Padua, Innsbruck, Augsburg, Konstanz, Bazel, Fribourg, Keulen, Maastricht, Antwerpen, Parijs, Poitiers en Burgos – en overal waar hij kwam kocht hij boeken om uiteindelijk de grootste privé-bibliotheek van Europa te vergaren.

Colón’s doel, het creëren van een universele bibliotheek met “alle boeken, in alle talen en over alle onderwerpen, die zowel binnen het Christendom als daarbuiten te vinden zijn”, is voor het eerst in het Engels in kaart gebracht in een binnenkort te verschijnen biografie.

“Hij had ergens tussen de 15.000 en 20.000 boeken,” zegt de Cambridge academicus Dr Edward Wilson-Lee. “Dat klinkt tegenwoordig misschien niet meer zo groot, maar het was minstens een orde van grootte groter dan de grootste bibliotheken van die tijd. De meeste andere mensen, zelfs zeer boekenrijke mensen, zouden een paar honderd boeken hebben gehad. Andere grote verzamelingen van die tijd waren rond de 3000 – deze was minstens vijf keer zo groot.”

Wilson-Lee, wiens biografie van Colón, The Catalogue of Shipwrecked Books, deze maand verschijnt bij William Collins, vindt het verbazingwekkend dat het verhaal van de bibliomaniak nog niet eerder in het Engels is verteld.

“Dit is een verhaal dat wel bekend was, maar grotendeels alleen bij een kleine groep Spaanse boekhistorici,” zegt hij. “Maar dit was een project dat in grote mate de tegenhanger was van de ideeën van zijn vader over het omcirkelen van de wereld – het was een ander groots millenaristisch project, om deze universele bibliotheek te bouwen.”

In tegenstelling tot de meeste verzamelaars van die tijd, die volgens Wilson-Lee “in Zwitserse kloosters op zoek waren naar oude Griekse manuscripten”, was Colón geïnteresseerd in drukwerk – en verzamelde hij alles wat hij te pakken kon krijgen. Manuscripten, pamfletten, taverne posters – ze kwamen allemaal in zijn bibliotheek terecht. Met Kerstmis 1521 kocht hij 700 boeken in Neurenberg, en een maand later nog eens 1.000.

“Dit was iemand die in zekere zin het model van wat kennis is, aan het veranderen was. In plaats van te zeggen ‘kennis is verheven, gezaghebbende dingen door eerbiedwaardige oude Romeinse en Griekse mensen’, doet hij het inductief: hij neemt alles wat iedereen weet en distilleert het van daaruit naar boven,” zegt Wilson-Lee. “Het is veel meer resonant met vandaag, met big data en Wikipedia en crowdsourced informatie. Dit is een model van kennis dat zegt: ‘We gaan de breedte van drukwerk nemen – ballades en pornografie en nieuwsbrieven – en dat niet uitsluiten van de wereld van informatie.’

Tijdens het schrijven van het boek heeft Wilson-Lee de breedte van Colón’s aanwinsten in kaart gebracht – op Twitter. Op 9 mei 1531 kocht Colón “een pamflet over de Vrede van Cambrai van 1529; zijn exemplaar is het enige dat bewaard is gebleven”; op 6 mei kocht hij Capodilista’s gids voor het Heilige Land uit 1475; in april betaalde hij “24 pfenins voor een traktaat uit 1487 over het priesterschap in Augsburg”.

Colóns ambitie kwam overeen met die van zijn vader, die geloofde dat Spanje op een dag de hele wereld zou beheersen, als hoofd van een universeel rijk. Colón beschouwde zijn bibliotheek als “het brein”: het herbergde alle informatie die hij over de hele wereld kon vinden, zodat, zoals Wilson-Lee het beschrijft, “elke vraag die beantwoord moest worden, beantwoord kon worden, en er geen informatie verloren ging”.

Colón noteerde waar en wanneer hij elk boek kocht, wat het kostte en de wisselkoers van die dag, waarbij hij soms noteerde waar hij was toen hij het las, en wat hij ervan vond. Colón was zich ervan bewust dat zijn verzameling moest worden geordend – hij noemde verzamelingen die niet in kaart waren gebracht “dood” – en liet een team werken om de duizenden boekdelen te destilleren tot samenvattingen, het Libro de Epitomes genaamd, en creëerde een blauwdruk van de bibliotheek met behulp van 10.000 stukjes papier met hiëroglyfische symbolen. “Elk van de ontelbare manieren waarop ze konden worden samengevoegd, suggereerde een ander pad door de bibliotheek, net zoals een andere reeks zoektermen op het internet andere informatie oplevert. In sommige opzichten was de Biblioteca Hernandina, zoals ze toen werd genoemd, ’s werelds eerste zoekmachine,” aldus Wilson-Lee.

Heden ten dage bekend als de Biblioteca Colombina, is slechts een kwart van de boeken van Colón bewaard gebleven, nadat ze sinds 1552 in de kathedraal van Sevilla lagen.

Colón, die ook de eerste biograaf van Columbus was en een kaartenmaker, liet zijn bibliotheek na aan zijn neef – “een nietsnut zonder interesse voor boeken” volgens Wilson-Lee – en de boeken belandden eeuwenlang opgesloten op de zolder van de kathedraal. Er zijn verhalen van kinderen die in de 18e eeuw naar de zolder sprongen om met de prachtige collectie van Colón te spelen en naar de afbeeldingen te kijken. De collectie slonk geleidelijk tot minder dan 4.000 boeken, als gevolg van de lange jaren van verwaarlozing, diefstal en af en toe een overstroming.

Maar zelfs nu het grootste deel van de bibliotheek verdwenen is, heeft het verhaal van Colón nog steeds een grote weerklank, volgens Wilson-Lee. “Het is … bijzonder schrijnend en belangrijk voor nu. We zijn op dezelfde manier aan het navigeren en moeten enorme keuzes maken over hoe we informatie organiseren – zoals Hernando deed in zijn bibliotheek,” zei hij.

• The Catalogue of Shipwrecked Books is uitgegeven door HarperCollins. Ga om een exemplaar voor £21,25 (RRP £25) te bestellen naar guardianbookshop.com of bel 0330 333 6846.

{{#ticker}}

{{topLeft}}

{{bottomLeft}}

{{topRight}}

{{bottomRight}}

{{#goalExceededMarkerPercentage}}

{{/goalExceededMarkerPercentage}}

{{/ticker}}

{{heading}}

{{#paragraphs}}

{{.}}

{{/paragrafen}{highlightedText}}

{#cta}{{text}{{/cta}}

Remind me in mei

We nemen nog contact met u op om u eraan te herinneren een bijdrage te leveren. Kijk uit naar een bericht in uw inbox in mei 2021. Als u vragen heeft over bijdragen, neem dan contact met ons op.

• Delen op Facebook
• Delen op Twitter
• Delen via E-mail
• Delen op LinkedIn
• Delen op Pinterest
• Delen op WhatsApp
• Delen op Messenger