Dit verslag is gemaakt voor een cursus over vrouwen- en genderstudies. We moesten onze gedachten en meningen uiteenzetten en onze bevindingen rapporteren over een vraag met betrekking tot vrouwen of gender die geen “echt” antwoord heeft.

In verschillende Amerikaanse woordenboeken wordt schoonheid verschillend gedefinieerd, maar ze zijn het er allemaal over eens dat het iets betekent in de trant van aantrekkelijk, aanlokkelijk, verleidelijk en charmant zijn. In brede zin kan het gaan om alle dingen of zelfs gedachten, concepten of ideeën die de zintuigen aanspreken. Een bepaald woordenboek gaat zelfs zo ver dat het de definitie van schoonheid geeft als een zeer aantrekkelijke of verleidelijk uitziende vrouw.

Ben ik mooi? Dit is een vraag die waarschijnlijk iedereen zich op een bepaald moment in zijn leven zal stellen. Maar kunnen we onszelf ooit een echt antwoord geven? Zo ja, wat en wie bepaalt wat schoonheid is? Er zijn antwoorden op deze vragen, hoewel de antwoorden misschien niet erg gestaafd worden door feiten, maar meer door meningen. Er is ook de vraag wanneer mensen zo afhankelijk zijn geworden van het idee van hun eigen lichamelijke schoonheid. Voor de meesten wordt schoonheid gedefinieerd door een stereotype van wat onze samenleving heeft aangeleerd. Daarom is de definitie van wat schoonheid definieert in de meeste samenlevingen verschillend. Ik heb het stereotype van de “mooie vrouw” uit verschillende landen van de wereld nader bekeken om echt te begrijpen hoe schoonheid in verschillende samenlevingen wordt gezien. Slechts 2 procent van de 3200 ondervraagde vrouwen uit 10 landen – waaronder de Verenigde Staten – zou zichzelf als mooi omschrijven, volgens een nieuw onderzoek van de Harvard University, “The Real Truth About Beauty: A Global Report.” Vrouwen zien zichzelf als schattig, gemiddeld of natuurlijk, maar bijna nooit als mooi.
Een samenleving die heel anders is dan de onze is de islamitische samenleving. De islam is een godsdienst die alle terreinen van het leven van een moslim doordringt, of dit nu nationaal is in de politiek, sociaal in de gemeenschap of privé in het gezin. De leringen in de Koran geven uiting aan Gods wil voor de gehele mensheid, geopenbaard door de Profeet Mohammed, de boodschapper van God. Schoonheid wordt beschouwd als een goddelijke kwaliteit en wordt onder meer getoond in islamitische kunst en architectuur. “Schoonheid zelf wordt daarom verondersteld voort te komen uit spiritualiteit en de innerlijke kwaliteiten van vrede, harmonie en evenwicht te begeleiden in artistieke manifestaties van de islamitische religie”. De criteria voor vrouwelijke schoonheid vloeien rechtstreeks voort uit de islamitische opvattingen over vrouwelijkheid, die door Allah in de Koran zijn geopenbaard. Van vrouwen wordt verwacht dat zij stil, onbeweeglijk en gehoorzaam zijn. Haar blik moet ook naar beneden gericht zijn, en ze mag haar schoonheid aan niemand tonen, behalve aan haar echtgenoot.
Kledingtechnisch moeten vrouwen hun hele lichaam bedekken, behalve hun gezicht en handen. Tot de kledingstukken die de vrouw van hoofd tot teen draagt, behoren de Burqua, de Chador en de Hijab. Haar kleding moet zeer los zitten en mag niet te strak zitten. Ze mogen ook in geen geval doorzichtig zijn. Nog verbazingwekkender is dat ze nooit zo glamoureus mogen zijn dat ze het andere geslacht aantrekken.
Een bepaald voorval waarover ik heb gelezen, schokte mij. Ik kon niet geloven dat de kwestie van schoonheid en de mate van bedekking van het vrouwelijk lichaam of het gebrek daaraan zo’n strijd kon ontketenen. Tijdens de Miss World schoonheidswedstrijd in 2002 in Nigeria brak geweld uit dat het verschil blootlegde tussen het begrip van schoonheid in het Westen en dat van Moslims onder de Islam. Gamal Nkrumah, een verslaggever, schreef in The Al-Ahram Weekly: “Schoonheid is slechts huiddiep, maar in Nigeria heeft het zo’n diepgang aangenomen dat bij de voorbereidingen voor het organiseren van een internationale verkiezing van schoonheidskoninginnen naar schatting 250 levens verloren gingen door sektarisch geweld”. Vrouwen in deze landen, waar de Islamitische godsdienst wordt gepraktiseerd, beginnen meer naar buiten te treden met hun emoties ten aanzien van het concept van ideale schoonheid. Ze beginnen zich te realiseren dat ieders idee van schoonheid kan verschillen, en sommigen vinden dat ze niet van top tot teen bedekt hoeven te zijn om mooi te zijn. Een ander voorbeeld is de Miss Earth-verkiezing van 2003, waar Vida Samadzai de eerste Afghaanse deelneemster aan een internationale schoonheidswedstrijd was in de afgelopen dertig jaar. Het nadeel is echter dat Fazel Ahmad Manawi, het plaatsvervangend hoofd van het Afghaanse Hooggerechtshof, haar waarschuwde dat ze vervolgd zou kunnen worden als ze naar haar geboorteland zou terugkeren. Haar misdaad? Het dragen van een rode bikini. Daarentegen kende de jury van de wedstrijd haar een onlangs in het leven geroepen onderscheiding “schoonheid voor een doel” toe. Ze kreeg deze prijs omdat ze dachten dat ze symbool stond voor een nieuw gevonden zelfvertrouwen, moed en geestdrift van de hedendaagse vrouw en “de overwinning van vrouwenrechten en diverse sociale, persoonlijke en religieuze strijd vertegenwoordigde.
Een ander land dat een zeer niet-westerse kijk op schoonheid heeft, is Afrika. De schoonheid van Afrikaanse vrouwen wordt beschreven als rauw, wild, sensueel, seksueel en exotisch. Er is een gezegde in Ghana dat luidt: “Hoe dikker en zwaarder, hoe rijker en aantrekkelijker een vrouw is. En hoe huwbaarder en vruchtbaarder ze is.” Net als Ghana, hebben veel andere Afrikaanse landen dezelfde opvatting over schoonheid van vrouwen. Een zwaarder gebouwd lichaam met duidelijke rondingen is het ideaal, en wordt gekoesterd door de mannen van die landen. Een voorbeeld is het Calabari-volk in het zuidoosten van Nigeria, waar vet van oudsher een gekoesterde plaats inneemt. Vóór hun huwelijken worden de bruiden naar vetmesterijen gestuurd, waar hun verzorgers hen enorme hoeveelheden voedsel geven en hen in rondere vormen masseren. Na weken in de vetmesterijen te hebben doorgebracht, worden de grote bruiden eindelijk vrijgelaten en paraderen ze op het dorpsplein.
Sinds vele jaren hebben mensen van Afrikaanse afkomst geworsteld met de idealen van zwarte schoonheid zoals die door een westerse blik worden weerspiegeld. Historisch gezien werden zwarte kenmerken door veel Europese waarnemers niet als mooi gezien. Hun haar werd gezien als te kroezig en te kort; zwarte lippen, dijen en billen waren te groot; en, natuurlijk, was de zwarte huid te zwart. Zwart uiterlijk werd afgezet tegen een blank ideaal, en een westerse fascinatie voor en afkeer van zwarte gelaatstrekken kwam op allerlei manieren tot uiting, bijvoorbeeld in een 18e-eeuwse tentoonstelling in Europa van een Zuid-Afrikaanse “Hottentot Venus”. Haar lichaamsvorm en proporties werden gezien als grillig en circuswaardig vanwege haar grotere achterkant en boezem.
In een wereld die gedomineerd wordt door westerse waarden is het geen wonder dat zwarten, samen met andere niet-westerse culturen, zich de blanke schoonheidsnormen beginnen eigen te maken en een Europese esthetiek beginnen te willen. De strijd om zwarte schoonheid is een lange strijd geweest, en door de eeuwen heen hebben zwarte mensen zowel gereageerd op de verwachtingen van de blanken als geworsteld om hun eigen schoonheidsnormen te definiëren. Als gevolg van deze strijd zijn zwarte vrouwen zich gaan bezighouden met het manipuleren van hun uiterlijk om meer een Amerikaanse esthetiek te krijgen. Dit heeft lucratieve bedrijven gevoed en sociale bewegingen beïnvloed in de zwarte gemeenschappen, of die nu in Afrika zelf zijn, of binnen de Afrikaanse Amerikanen.
De schoonheid in de Verenigde Staten is niet zoals die van enig ander land. Er is een grote druk vanuit de Amerikaanse samenleving om mooi te zijn. Het lijkt wel of wie we zijn afhangt van hoe mooi we zijn. Hier worden we zo blootgesteld aan de massamedia en beelden van andere vrouwen. Het beeld van wat mooi gevonden wordt, wordt ons opgedrongen door promotie en reclame. Zo worden wij als vrouwen bijvoorbeeld gebombardeerd met veel meer beelden van onberispelijke vrouwen – van tv-commercials tot reclameborden en tijdschriftadvertenties. Dit is de wortel van het stereotype “mooie” vrouw is voortgekomen uit. De vraag is echter, is foutloos mooi? En wat definieert feilloos? De nummer één component lijkt gewicht te zijn. Amerika is geobsedeerd geraakt door een dun, slank lichaam als ideaalbeeld. Hannah Khoury, die opgroeide in Sierra Leone en nu in Atlanta woont, is verbijsterd over de obsessie van de maatschappij met slankheid. “Wat Amerikanen als mooi zien, zou in Afrika niet door de beugel kunnen. Hier moet je heel dun zijn, en in Afrika zouden ze geen tweede blik krijgen. Zulke vrouwen zien er ziekelijk uit,” zei Khoury.
Omwille van de massareclame hier in Amerika zien we overal “mooie” mensen. Als we een tijdschrift openslaan, zien we op de eerste pagina nooit een vrouw met overgewicht. In plaats daarvan zien we een vrouw die 23% magerder is dan de gemiddelde Amerikaanse vrouw. Adverteerders tonen prachtige modellen die het perfecte leven leiden in een poging ons te verleiden hun product te kopen. Zij geven de illusie dat als wij hun product kopen, wij mooi zullen worden en het gewenste leven zullen leiden. Reclamemakers proberen ons niet zover te krijgen dat we een product kopen zodat we betere mensen zullen zijn; ze verkopen producten omdat we mooi kunnen zijn als we ze bezitten. Als ik bijvoorbeeld door de bladzijden van Cosmopolitan blader, zie ik een advertentie waarin een foundation wordt aangeprezen. Dit wordt gedemonstreerd door een gezicht zonder acne, met lange wimpers, dunne, perfect gekleurde lippen, en fijn geplukte wenkbrauwen. Wij vragen ons af: “Is dit het gezicht waar we naar moeten streven?” “Is dit wat mooi gevonden wordt?” Als individuen lijken we in dit concept te geloven. We streven ernaar te voldoen aan de beschrijving van schoonheid die de maatschappij voor ons heeft opgesteld. We kopen de juiste kleding en cosmetische producten. Velen van ons sporten obsessief, en anderen ontwikkelen zelfs eetstoornissen. We proberen onszelf te kneden naar de contouren voor fysieke aantrekkingskracht die de maatschappij voor ons heeft vastgesteld. Om de een of andere onbekende reden is er iets in ons allen dat de behoefte voelt om mooi te zijn.
Veel problemen zijn gerezen bij de jeugd van vandaag in Amerika vanwege deze behoefte om zich mooi te voelen. Het aantal eetstoornissen is sterk toegenomen en cosmetische plastische chirurgie wordt steeds populairder. Volwassenen en vooral jonge volwassenen worden door de media onder druk gezet om dat ideale lichaamstype te hebben waarvoor reclame wordt gemaakt, maar tegelijkertijd heeft het grootste deel van onze samenleving niet de lichaamsstructuur om zo dun te lijken. Vrouwen streven naar dit lichaamsbeeld omdat het wordt afgeschilderd als het sociaal aanvaardbaardere en mooiere beeld. Leidt schoonheid tot of creëert het geluk? Misschien… maar meer dan waarschijnlijk niet.