THE CANADA GOOSE (Branta Canadensis)

Het is een prachtige zaterdag bij Lake Ella. De temperatuur is in de zestig, er is geen wolkje aan de lucht, en mijn mooie Canadese ganzen toeteren vrolijk op de oever.

Konden alle picknickende gezinnen hun kroost maar voorzichtig uit beeld verwijderen.

Ik zit aan de oever van het meer, warm en behaaglijk in mijn oude jas. Mijn notitieboekje rust op mijn schoot, pen in mijn hand. Ik wil alleen maar naar de ganzen kijken in een natuurlijke omgeving. Deze kinderen willen alleen maar brood naar ze gooien. Ik zucht en kijk hoe de ganzen met hun staart wiebelen en wachten op de volgende ronde oud brood die uit de hemel komt vallen. Een jongetje trekt zich terug en een van de ganzen begint met zijn kop in zijn richting te wiebelen. Ik herken dit als een over het algemeen dreigende beweging en mijn belangstelling is gewekt terwijl ik wacht op een aanval. Maar die komt niet. Ik zucht, alweer.

“Waarom gaan we niet gewoon naar de andere kant van het meer?” piepte mijn vriendje van achter me op. Hij was zo vriendelijk me gezelschap te houden op deze tocht. Ik speur de oever af, en zie een groep ganzen slapen. Het is beter dan niets.

Zo blijkt, ik heb nog nooit echt een slapende vogel waargenomen. Het is iets spannender dan een mens zien slapen, dat kan ik je wel vertellen. Ten eerste, ze zijn een stuk schattiger. Fotograaf Darin Ziegler nam een heleboel foto’s van een slapende Canadese gans in Colorado Springs. Ik heb zijn foto van de typische slaaphouding aan het einde van de krant toegevoegd. Hij drijft op het water of staat op één poot en stopt de snavel in een vleugel.

Een vraag die mij vaak heeft geplaagd is deze: “Waarom staan ze op één poot?” Mijn grootmoeder zegt altijd: “Als ze beide poten optillen, vallen ze om.” Yep. Bedankt, oma. Het is echter niet alleen een houding van ganzen. Veel vogels staan afwisselend op één poot.

Mijn vriend vraagt me waarom ze in zo’n houding slapen. Ik probeer hem te antwoorden met een paar gefundeerde gissingen. Ik veronderstel dat één been tegen hun borst houden hen kan helpen warm te blijven. Het is tenslotte een beetje fris vandaag. Na een beetje onderzoek thuis, leer ik dat vogels veel warmte kunnen verliezen via hun poten! Helaas is dit niet helemaal duidelijk als antwoord. Er wordt verondersteld dat deze eenvoetige houding ook zou kunnen dienen als een manier om te voorkomen dat de spieren van de vogels moe worden, vergelijkbaar met de manier waarop mensen hun gewicht van de ene voet naar de andere verplaatsen als ze lange tijd staan (Clark 1973).

Ik heb het geluk dat al deze ganzen zo dicht bij me balanceren, letterlijk op slechts een paar meter afstand. Het is niet ongewoon voor ganzen om midden op het water te slapen. Ze doen dit als een verdedigingsdaad; uiteindelijk beschermen ze zichzelf tegen natuurlijke roofdieren zoals de wolf of de vos (Bailer 2010). Mijn ganzen staan allemaal comfortabel in een paar centimeter water, dicht bij de rand van het meer. Ze voelen duidelijk geen gevaar voor predatie in deze omgeving.

Er zijn hier zestien duttende ganzen. Tenminste, ze lijken te dutten. Af en toe lijkt er een zijn ogen te openen en naar me te gluren, of een ander begint plotseling te poetsen voordat hij zijn slaaphouding hervat. Ik vind het leuk om ze te zien poetsen; het doet me denken aan een kat die zichzelf verzorgt. Ik zie er een in het bijzonder die zijn kop opsteekt vanuit een slapende houding en zijn nek volledig recht houdt. Hij laat een lage toeter horen, waarmee hij aangeeft dat het om een mannetje gaat (vrouwtjes hebben meestal een hogere toeter). Hij begint zijn nek op te poetsen als plotseling een van die vervelende kinderen van daarnet voor me waggelt, brood gooiend terwijl ze zich een weg baant langs de oever. Ik staar haar woedend aan, in de hoop dat mijn ganzen hun plek niet verlaten om om voedsel te bedelen. Mijn vriend lacht… zo ondersteunend. Het zal niemand verbazen dat alle ganzen zich oprichten en naar haar kijken, maar ze gaan niet weg! Sterker nog, het meisje geeft me iets anders te observeren: hun opplooigedrag. Elke gans ontwaakt uit zijn of haar dutje en begint zich op te maken. Het is positief schattig. Ik krabbel opgewonden in mijn notitieboekje als ik meerdere ganzen enthousiast hoor toeteren, alsof er iets goeds staat te gebeuren.

Ik kijk op en zie vijf ganzen in het midden van het meer zwemmen. Plotseling beginnen ze op het water te rennen. Ik kijk toe hoe ze over het oppervlak sprinten alsof het niet moeilijker is dan rennen op vaste grond. Ze stijgen op en vormen meteen de beroemde V voordat ze uit mijn zicht vliegen.

Wacht, waarom vormen ganzen een V als ze vliegen? Als kind dacht ik dat ze me een speciale richting wezen, dat ik hun pijl moest volgen. Blijkbaar had ik het mis. Nu moet ik een beetje wetenschappelijk worden.

Bioloog F. Reed Hainsworth moet zich ook afgevraagd hebben hoe het zit met de V-formatie. Hij gebruikt een waarde die WTS wordt genoemd – kort voor “wing tip spacing,” die de plaats van de vleugel van een vogel meet ten opzichte van een stroom die wordt opgewekt door de vogel ervoor – om te berekenen hoeveel energie wordt bespaard door in deze formatie te vliegen. Het blijkt dat deze positionering kan helpen om tot 51% te besparen van de energie die nodig is voor de vlucht van een zwerm van negen ganzen. Voor een oneindig aantal ganzen voorspelde hij een energiebesparing tot 71%!

Hainsworth heeft heel wat voorspellingen over ganzen gedaan. Een ander paar wetenschappers, Lisa Gould en Frank Heppner, namen daadwerkelijk gegevens over vliegende ganzen. Zij ontdekten dat zijn voorspellingen juist waren: grotere groepen ganzen hebben de neiging in de V-formatie te vliegen (deze jongens noemden het “Vee”).

Een Canadese gans moet zich bewust zijn van de WTS tussen hemzelf en de gans voor hem. Voor deze ganzen is de optimale afstand een overlapping van 16 cm. Als je tabel 1 bekijkt, zie je een meting van -16 cm. Als je kijkt naar de “Formatie vlucht precisie” grafiek aan het eind van deze blog, betekent een negatieve WTS dat de vogel achteraan naar links beweegt, zodat hun vleugels elkaar overlappen. Als ze nog meer naar links of rechts bewegen, daalt de voorspelde energiebesparing snel.

Oh, had ik al gezegd dat een groep vliegende ganzen een gaggle wordt genoemd? Nee, serieus. Dus, hoe kom je erachter hoeveel ganzen er in de V zitten? Dat hangt van de familie af. Een kleine groep ganzen is gewoonlijk één familie. Elke familie blijft tijdens de trek bij elkaar, maar in tegenstelling tot andere vogels, blijven de ouders na het broedseizoen nog een jaar bij hun kroost. Dus als je een groep van vier of vijf ganzen ziet, zijn het waarschijnlijk moeder, vader en de kinderen. Laten we zeggen dat u een grotere groep ziet. Het is onwaarschijnlijk dat een stel willekeurige ganzen een groep vormden en op de vlucht sloegen. Eenden doen dat wel, maar onze Canadese ganzen niet! In deze situatie bestaat de groep waarschijnlijk uit meerdere families die samen vliegen (Elder 1949).

Waar zijn mijn manieren? Ik ben mijn verhaal helemaal vergeten! Je weet hoe wij biologen worden als we een interessant onderwerp vinden… Ik geloof dat ik naar een wegvliegende gaggle zat te kijken. Natuurlijk kijk ik weer naar mijn pas ontwaakte troep en ik realiseer me dat veel van hen klaar zijn met zich op te maken en er een missie van hebben gemaakt om de oever te verlaten! Gelukkig voor mij, blijven er een paar achter. Eentje in het bijzonder schuifelt naar de oever en knabbelt aan een stukje dood uitziend gras. Ik betwijfel of het lekker is, maar zodra een andere gans het stukje gras nadert, maakt gans nummer één een kwade ruk aan de basis van gans nummer twee’s nek! Hier hebben we een goede les in dominantie. Laten we doen alsof gans nummer twee ECHT dat dode gras wil. Hij zou gans nummer één uitdagen en er zou een gevecht uitbreken. Beide ganzen zouden op elkaar afstormen, in elkaars nek bijten en elkaar met de vleugels slaan (Raveling, 293). Eerlijk gezegd zou het amusant zijn om naar te kijken. In het geval van mijn twee ganzen, was het onmiddellijk duidelijk dat gans nummer één dominanter was. Dus, gans nummer één deed de kleine nekbeet en had wat vleugelactie gaande. In plaats van een uitdaging aan te gaan, trok gans nummer twee zich snel terug en ging met de rest van de groep het meer in. Twee keer op een dag mis ik agressiever gedrag!

Ik realiseer me net dat ik deze jongens als heel gemeen afschilder. Canadese ganzen zijn echt heel gezellig en ik vind ze prachtig. Misschien heb ik je meer verteld dan je ooit over ze wilde weten. Maar ik kan me niet voorstellen wat je anders verwachtte gezien de titel van deze blog.

Terwijl ik een van de overgebleven ganzen aan het schetsen ben, komt er een nieuw kind naar me toe. Ik kijk naar hem op, een weliswaar schattig Indiaas jongetje met een nieuwsgierige uitdrukking.

“Eend?” vraagt hij met een hoog stemmetje, wijzend naar mijn tekening. Ik glimlach.

“Nee, het is een gans.” Ik gebaar naar de gans die voor ons staat. Hij kijkt ernaar en gilt blij. Oké, misschien waren kinderen zo slecht nog niet. “Gans!” schreeuwt hij. Hij tovert een stuk brood tevoorschijn en slingert het direct naar mijn gans. Ik sta met open mond te kijken als de gans verschrikt opspringt en snel naar het midden van het meer zwemt. De vader van het jongetje roept hem van achter me en het jongetje haast zich weg.

Hebben ganzen zoveel problemen met hun kroost?

P.S. Hier zijn een paar coole links waar ik wat informatie vandaan heb gehaald!

Bailer, Darice. 2010. Ganzen. Marshall Cavendish. ISBN 9780761448402

Okay, dit is dus een kinderboek over ganzen. Maar het bevat veel goede basisinformatie!

Clark, George. 1973. Blackwell Publishing. Unipedal Postures in Birds. Bird-Banding 44(1):22 – 26.

Clark deed veel onderzoek en bundelde veel ander werk over de evenwichtshoudingen van een heleboel (56!) soorten en hun functies.

Elder, William and Nina. 1949. Role of the Family in the Formation of Goose Flocks. Wilson Bulletin 61(3): 133 – 139.

Als je meer geïnteresseerd bent in de migratie en de familieopvoeding die de ganzen hebben, bekijk dan dit tijdschrift!

Gould, Lisa and Heppner, Frank. 1974. The Vee Formation of Canada Gese. Auk. 91: 494 – 505.

Hier zijn de gegevens van Gould’s en Heppner’s studie. Er staat ook veel geometrie in.

Hainsworth, F. R. 1987. Precision and Dynamics of Positiong by Canada Geese Flying in Formation. Journal of Experimental Biology 128:445 – 462.

Dit is Hainsworth’s publicatie waarin hij alles uitlegt over de vleugeltipafstand en zijn werk met geometrie om de exacte positie van de vliegende ganzen in een V te berekenen.

Raveling, Dennis. 1970. Dominance Relationships and Agonistic Behavior of Canada Geese in Winter. Behaviour 37(3/4): 291 – 319.

Dit heeft een ton meer informatie over – zoals de titel van het artikel zegt – dominantie en agressief gedrag. Best cool.

Dit is de foto genomen door Darin Ziegler. Zo schattig.

Hier is een mooie visuele begeleiding bij de term “WTS” uit het artikel van Hainsworth.

Deze grafiek is ook van Hainsworth, die de efficiëntie van WTS beschrijft.

Hier is een tabel van Gould en Heppner. Kijk eens hoeveel ganzen er vliegen in de “Compound Vee!”

De wetenschappers Nina en William Elder hadden deze foto in hun wetenschappelijke artikel staan en ik vond het fantastisch schattig dat ze die hadden opgenomen om de lezer een ganzenfamilie te laten zien! Men kan zeggen dat een familie elke groep van minstens twee ganzen is. Zelfs twee ganzen die aan elkaar gebonden zijn (vergelijkbaar met een man en vrouw zonder kinderen) tellen nog steeds als een familie. Hoe schattig. Zoals u kunt zien, zijn er hier vijf ganzen. De ouderlingen ontdekten dat zes een gebruikelijk aantal was voor de families voordat het jachtseizoen begon, maar tijdens het seizoen worden er vaak veel jonge ganzen geschoten (ouderling 1949). Het is afschuwelijk.