De oorsprong van Opwekkingen

De protestantse gemeenschap noemde ” Opwekkingen ” dergelijke bewegingen als poogden om ” nieuw leven in te blazen ” een geloof dat afgestompt was geraakt, somnolent en repetitief. Revivals wilden een meer existentiële en meer sentimentele vroomheid bevorderen, geëngageerd en demonstratief, gebaseerd op persoonlijke ervaring eerder dan op het aanhangen van specifieke leerstellingen. Zij protesteren tegen een godsdienst van overwegend intellectuele aard. Verwant aan de Romantische Beweging, leggen zij de nadruk op het gevoel, en staan daarom zeer dicht bij de Duitse theoloog Schleiermacher, een van de grondleggers van het liberalisme.

Zij werden geïnspireerd door het Engelse Methodisme en het Lutherse piëtisme en werden gekenmerkt door :

• De oproep tot bekering. Bekering betekende niet ” een verandering van godsdienst “, maar ” de verandering van een conventioneel geloof naar een actief geloof “. Bekering werd beschouwd als een “nieuwe geboorte”, met een radicale verandering in iemands bestaan als gevolg van een geestelijke en existentiële ervaring op een bepaalde datum en plaats. God zelf handelt in de bekering van het hart.
• Exaltatie speelde een belangrijke rol. Het werd hoog gehouden door zang en door het soort prediking dat twijfel inboezemt en de gemeente ontroert. Enkele hysterische reacties tijdens opwekkingscampagnes lokten wantrouwen en hoon uit.
• Zwaar aandringen op de Bijbel. Studiegroepen werden georganiseerd om de Bijbelkennis te vergroten. Deze bijbelstudie was meer van existentiële aard dan van historische of filologische aard. De Opwekkingsbewegingen waren zeer actief in het uitgeven van de Bijbel via de Bijbelgenootschappen.
• Opwekkingsbewegingen namen traditionele thema’s over zoals de verlossing van zondaars door het offer van Christus aan het kruis, waarbij de nadruk lag op de ervaring van zonde en wedergeboorte. Zij werden geïnspireerd door de Zwitserse theoloog Alexandre Vinet, een van de leidende denkers van de opwekkingsbewegingen en de liberale bewegingen.
• Het belang van evangelisatie. Iedere bekeerde christen moest bijdragen aan de verspreiding van het evangelie en het geloof door woord en boek. Revues en korte traktaten werden door “marskramers” verspreid. Opwekkingsbewegingen waren verantwoordelijk voor het stichten van vele liefdadigheidsinstellingen en overzeese missies, met name in Afrika en op de eilanden in de Stille Oceaan.
• Opwekkingsbewegingen stonden in de voorhoede van de sociale vooruitgang en waren zeer actief op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg en hulp aan de armen. Vrouwen speelden een belangrijke rol en hadden praktisch dezelfde verantwoordelijkheden als mannen.

Opwekking in Frankrijk

Zwitserse, en vooral Britse predikers reisden door heel Frankrijk om de Opwekkingsbeweging te verspreiden. Ami Bost en Charles Cook waren de bekendste, en zij introduceerden Angelsaksische gewoonten, zoals bijeenkomsten in kleine groepen in plaats van grote vergaderingen, gezang met romantische woorden en muziek, terwijl de gereformeerden traditioneel alleen psalmen zongen.

In Parijs beïnvloedde de Opwekkingsbeweging de hogere middenklasse en drong door in aristocratische salons, zoals die van Madame de Staël die zeer actief was tegen de slavernij, en later in die van haar dochter, de hertogin de Bröglie. Een kosmopolitische en elegante congregatie kwam regelmatig bijeen in de onafhankelijke Chapelle Taitbout; haar financiële steun zou beslissend zijn voor de protestantse liefdadigheidsinstellingen.

De Opwekkingsbeweging bereikte ook de provincies en de landelijke gebieden. In de Alpen was Felix Neff actief op het gebied van evangelisatie, onderwijs en economische ontwikkeling. Het succes van zijn werk was wijdverbreid.

Aan de ene kant stichtten opwekkingsbewegingen gemeenschappen die vaak los stonden van gereformeerde parochies en onafhankelijk waren van de Staat. Anderzijds infiltreerden zij in Concordaat-gebonden parochies waarin zij op een meer discrete wijze aanwezig en actief waren. De 19e eeuwse kerkelijke organisatie gaf elke parochie veel onafhankelijkheid. Orthodoxen en liberalen wilden Kerk en Staat aan elkaar koppelen, met het argument dat dit zou verhinderen dat kleine groepen parochies zouden overnemen en annexeren. Partizanen van de opwekking waren voorstander van de scheiding van Kerk en Staat, die hen, zeiden zij, meer mogelijkheden zou geven om hun invloed te ontwikkelen.