Voordat je tot aanschaf overgaat, stel jezelf de volgende vraag. Kun je een paar heldere planeten herkennen, en een paar heldere sterren en sterrenbeelden? Een telescoop kopen is één ding; leren waar en hoe je hem moet richten is iets anders. Het is leuk om een jaar lang de sterren en planeten te leren kennen terwijl ze door de seizoenen van de aarde schuiven. Heb je daar een telescoop voor nodig? Zou een verrekijker beter zijn?

Het is de verstandige beginner die een jaar doorbrengt met wat eenvoudige sterrenkaarten of een planisfeer – en misschien een verrekijker – voordat hij in een telescoop investeert.

Eerste verrekijker voor sterrenkijken

Het voordeel van een verrekijker is het gebruiksgemak. De meesten van ons hebben al eens een verrekijker vastgehouden en op verre objecten gericht. Voor de beginnende sterrenkijker is een 7×35, 8×40 of 7×50 verrekijker waarschijnlijk de beste keuze. Het eerste getal geeft de sterkte (vergrotingskracht) van de verrekijker aan en het tweede getal de diameter van de objectieflens, in millimeters. Verrekijkers kunnen tot een vergroting van 10 worden gebruikt voor sterrenkijken zonder de steun van een statief. Met een verrekijker kun je geen details van de planeten zien, maar je kunt wel details van de maan zien, een glimp opvangen van de manen van Jupiter en de kleuren en helderheid van hemelobjecten verbeteren. Verrekijkers zijn vooral nuttig voor deep-sky observatie van sterrenhopen, nevels en sterrenstelsels.

Het nadeel van verrekijkers is dat, omdat ze zo goed werken voor beginnende deep-sky observatie, sterrenkijkers er het meeste plezier aan beleven als ze regelmatig toegang hebben tot donkere hemels. Bovendien maken verrekijkers gebruik van ingewikkelde optiek op basis van interne prisma’s die werken om een rechtopstaand beeld te geven. Na verloop van tijd – misschien na een paar jaar – kunnen de prisma’s hun fabrieksinstelling verliezen; bovendien kunnen in een vochtig klimaat zowel de prisma’s als de lenzen gaan schimmelen.

Gelukkig zijn verrekijkers een kleinere financiële investering dan telescopen. Een redelijk budget voor een verrekijker voor beginners ligt tussen de $100 en $200. U kunt natuurlijk ook meer uitgeven.

Lees meer: Top tips voor verrekijker sterrenkijken

EarthSky’s maankalender toont de maanfase voor elke dag in 2021. Bestel de jouwe voordat ze op zijn! Is ook een leuk cadeau.

Koop een beginnerstelescoop

Als je eenmaal wat heldere sterren en sterrenbeelden kent, ben je klaar om de aanschaf van een telescoop te overwegen. Telescopen zijn ofwel refractors (met lenzen) of reflectors (met spiegels). Beide zijn uitstekend.

Als je een refractor wilt, overweeg dan een achromatische refractor met een lange buis van 75 tot 100 millimeter (3 tot 4 inch). Verwar een achromatische refractor niet met een apochromatische; die twee schijnbaar onopvallende letters kunnen een enorm verschil maken in de kosten.

Als u een reflector wilt, overweeg dan een 6- tot 8-inch (150- tot 200-millimeter) met een Dobsonian montering. Dit type montering werd in de jaren zestig populair gemaakt door John Dobson. Hij is gemakkelijk te gebruiken en draagbaarder dan de klassieke equatoriale montering. Het is ook kosteneffectief, zodat u de best mogelijke optische kwaliteit krijgt voor zo weinig mogelijk geld. Let wel op dat Dobson-richters geen klokaandrijving gebruiken. Om de draaiing van de aarde te compenseren, moet je de telescoop om de paar minuten langs beide assen “heen en weer bewegen” om een object in beeld te houden. Een Dobsoniaanse montering is dus niet de beste voor astrofotografie; als dat je hoofddoel is, heb je een equatoriale montering en een kloksturing nodig. Aan de andere kant, als je een solide eerste telescoop wilt om naar de hemel te kijken en hem te leren kennen – de planeten en de maan te bestuderen, misschien zelfs je eerste Messier-marathon te voltooien – dan is een Dobsoniaanse montering iets voor jou. Het budget voor een redelijke beginnerstelescoop met een Dobsoniaanse montering ligt tussen de $300 en $600. Zoals altijd kun je meer uitgeven.

Zes meer tips voor eerste-telescoopkopers

1. Een beginner moet zich meer bekommeren om de apertuur (buisdiameter) dan om de vergrotingskracht. Het hoofddoel van een astronomische telescoop is het verzamelen van licht; de vergrotingskracht is een bijproduct. Een telescoop van 150 mm (6 inch) heeft bijvoorbeeld een tweemaal zo grote diameter als een telescoop van 75 mm (3 inch), wat betekent dat het optisch oppervlak viermaal zo groot is; dit betekent dat een instrument van 150 mm (6 inch) viermaal zoveel licht zal opvangen als een instrument van 75 mm (3 inch), waardoor het viermaal zo krachtig is. Bij gelijke optische kwaliteit kan een grotere opening de voorkeur verdienen boven een kleinere, als het budget dat toelaat.

2. Bedenk wie de telescoop gaat gebruiken, en hoe. Telescopen zijn grote, logge voorwerpen die elke keer dat u ze gebruikt, moeten worden opgesteld. Zorg ervoor dat je een telescoop koopt die niet te zwaar of te groot is voor de persoon die hem gaat gebruiken. Vooral kinderen en oudere sterrenkijkers hebben misschien meer plezier van kleinere, lichtere instrumenten.

3. Besteed minstens een jaar aan alleen kijken, en niet aan fotograferen. Het leren zien van fijne details op planeten en de maan, en in de enorme hoeveelheid objecten die aan de diepe hemel te vinden zijn, is een kunst. Met oefening zullen je ogen leren zien. Beginnende astronomen hebben er baat bij om veel tijd aan het oculair te besteden. Dit betekent dat een eerste telescoop geoptimaliseerd moet zijn voor visuele astronomie en niet voor fotografie.

4. Bedenk wat je nog meer nodig hebt voor een waarneemsessie. Veel sterrenkijkers nemen tuinstoelen mee, misschien een tafeltje om de kaarten op uit te spreiden, een thermoskan met koffie, broodjes. En natuurlijk heb je een rode zaklamp nodig om je kaarten te kunnen lezen zonder je nachtzicht te verpesten.

5. Houd je verwachtingen voor een beginnerstelescoop redelijk. Laat de veronderstelling dat een planeet door uw oculair zal verschijnen zoals hij eruit ziet op uw poster aan de muur! Vergeet ook de meerkleurige nevels. Licht dat door een telescoop wordt opgevangen, wordt door camera’s anders waargenomen dan door het menselijk oog. Dat gezegd hebbende, als je geduldig je ogen traint om te zien – en jezelf wat bezoekjes aan dark-sky locaties toestaat – zou je wel eens verliefd kunnen worden op de stilte, de nachtlucht, en het wonder van het naar boven turen, door een telescoop, naar de wonderen van het heelal.

6. Voordat en nadat je een telescoop koopt, maak contact met andere amateur-astronomen. Neem contact op met je plaatselijke astronomieclub, en werp een blik door het oculair van elke telescoop die je tegenkomt. Praat met de eigenaren en vraag ze naar de voors en tegens. Ze zullen je er graag over vertellen. Zo raak je van tevoren vertrouwd met de basisopstelling en werking van een astronomisch instrument. Om wereldwijd een groep bij jou in de buurt te vinden, bezoek je deze lijst op Skyandtelescope.com. Voor de V.S., bezoek deze lijst van NASA.

Geluk en veel plezier!

Bottom line: Verrekijkers zijn uitstekend om de hemel te leren kennen, en bieden de astronomische beginner goede uitzichten op objecten in het zonnestelsel en de diepe hemel. Als je uiteindelijk voor het eerst een telescoop gaat aanschaffen, houd het dan eenvoudig! Koop een achromatische refractor met lange tubus van 75 tot 100 millimeter, of een Dobson-reflector van 150 tot 200 millimeter, met een ongecompliceerd mechanisme en weinig elektronica. Een telescoop die gemakkelijk op te zetten, te gebruiken en te repareren is, is de sleutel tot een solide begin in de amateurastronomie.

Lees meer: Top tips voor binoculair sterrenkijken