Dit artikel, gebaseerd op een recente publicatie van Arturo Carpio, MD, Universidad de Cuenca, Ecuador, en collega’s, is het tweede in een 3-delige serie over parasitaire ziekten van het centrale zenuwstelsel (CZS). Het zal enkele van de technieken belichten die clinici gebruiken voor de diagnose van parasitaire ziekten van het CZS.

Tegen de tijd dat de symptomen van parasitaire infecties van het CZS verschijnen, is de parasiet helaas meestal al de hersenen binnengedrongen en heeft in sommige gevallen onomkeerbare schade aangericht.

Een vroege definitieve diagnose van deze infecties is daarom van cruciaal belang voor de controle en behandeling van deze aandoeningen.

Volgens de auteurs “kunnen de complexiteit van de levenscyclus van parasieten en hun geografische specificiteit, evenals de overlappende klinische verschijnselen in de gastheer die de diverse pathogenese van parasieten weerspiegelen, diagnostische uitdagingen opleveren.”

Diagnostiek: Laboratoriumtechnieken

Neurologen verzamelen routinematig monsters van cerebrospinaal vocht (CSF), evenals bloed, van patiënten die zich presenteren met neurologische symptomen. Bij aandoeningen zoals malaria, toxoplasmose, en humane Afrikaanse trypanosomiasis, maakt directe identificatie van de oorzakelijke parasiet in CSF monsters met behulp van microscopie een definitieve diagnose mogelijk. Dit is echter niet mogelijk bij veel van de CNS parasitaire infecties.

En hoewel eosinofilie kan worden vastgesteld in de CSF en/of bloed bij sommige CNS parasitosen-vooral bij helminthische infecties zoals toxocariasis, cysticercosis, schistosomiasis, en paragonimiasis-is deze bevinding ook relatief niet-specifiek.

Detectie van anti-parasiet antilichamen blijft het meest gebruikte diagnostische middel in deze gevallen. De aanwezigheid van deze antilichamen wijst erop dat de patiënt aan de parasiet is blootgesteld. Deze aanpak heeft echter nog beperkingen. In het bijzonder duidt de aanwezigheid van deze antistoffen niet noodzakelijkerwijs op een huidige infectie met levende parasieten, omdat deze antistoffen kunnen persisteren tot maanden nadat de parasiet is geëlimineerd.

Zowel serum als liquor monsters worden vaak gebruikt voor de detectie van deze antistoffen. Het is echter belangrijk te onthouden dat, hoewel de aanwezigheid van antilichamen in CSF duidt op cerebrale betrokkenheid en schade, dit geen informatie geeft over de aanwezigheid van de parasiet in andere delen van het lichaam. Ook de aanwezigheid van antilichamen in het serum duidt niet noodzakelijk op een infectie van het CZS.

Detectie in de liquor of het serum van producten die worden afgescheiden door levensvatbare parasieten is in sommige gevallen ook mogelijk.

Moleculaire detectie van parasiet-DNA met behulp van een polymerase kettingreactie (PCR) test is een andere diagnostische aanpak die steeds populairder wordt. Een nadeel van de PCR-test is echter het onvermogen om onderscheid te maken tussen levensvatbare en dode parasieten.

Naast de standaard diagnostische technieken worden met name enkele aanvullende methoden gebruikt bij de diagnose van specifieke parasitaire aandoeningen in het CZS:

Cysticercose: De HP10-antigeendetectietest wordt gebruikt om het afgescheiden glycoproteïne van de metacestode aan te tonen. Deze assay is nuttig voor de follow-up op lange termijn van patiënten, zowel tijdens als na de behandeling. Afnemende antigeenniveaus in CSF wijzen op een effectieve behandeling, terwijl blijvende aanwezigheid van het antigeen wijst op een ineffectieve behandeling.

Toxoplasmose: Naast tests om circulerende Toxoplasma gondii antigenen en anti-toxoplasma antilichamen op te sporen, worden ook PCR-gebaseerde technieken gebruikt. En omdat verschillende klonale types van T. gondii geassocieerd zijn met verschillende klinische manifestaties van toxoplasmose, kunnen technieken zoals serotypering en DNA-sequencing gebruikt worden om te bepalen welk klonaal type van de parasiet betrokken is. De diagnose van toxoplasmose kan ook een uitdaging vormen bij immuungecompromitteerde personen, die vaak lage antilichaamtiters hebben. Differentiatie van CNS infectie met T. gondii van infectie met Trypanosoma cruzi is ook belangrijk bij deze patiënten, en vereist een combinatie van serologie, PCR en onderzoek van CSF door microscopie.

Humane Afrikaanse Trypanosomiasis: Net als bij toxoplasmose kan de diagnose van trypanosomiasis een uitdaging vormen bij immuungecompromitteerde personen vanwege de lage antilichaamtiters. De Card Agglutinatie Test voor Trypanosomen (antilichaam-gemedieerde agglutinatie van gefixeerde trypanosomen) wordt vaak in eerste instantie gebruikt bij de diagnose van CNS trypanosomiasis, en wordt gevolgd door directe visualisatie van de parasiet in CSF.

Malaria: Verschillende PCR-gebaseerde methoden en immunodiagnostische tests om antilichamen tegen parasiet-eiwitten (zoals het histidinerijke eiwit en lactaatdehydrogenase) aan te tonen zijn beschikbaar.

Diagnose: Neuroimaging Studies

Hoewel conventionele computertomografie (CT) scan en magnetic resonance imagine (MRI) onderzoeken belangrijk zijn bij de diagnose van parasitaire infecties van het CZS, moeten de resultaten van deze onderzoeken naast die van laboratoriumonderzoeken worden beschouwd om een definitieve diagnose te kunnen stellen.

Bij sommige aandoeningen kan neuroimaging onderzoek echter kenmerken aan het licht brengen waarmee wel een definitieve diagnose kan worden gesteld. Zo wordt de aanwezigheid van een dochtercyste binnen een cystische laesie op MRI beschouwd als een pathognomonisch teken van een echinokokkencyste. CT- en MRI-bevindingen kunnen ook worden gebruikt om cysticercose te diagnosticeren, en verschillende stadia van de ziekte vertonen verschillende karakteristieke bevindingen. MRI is echter beter dan CT om bepaalde kenmerken van de parasiet, zoals de scolex, duidelijk te maken.

Bij de diagnose van parasitaire infecties van het CZS worden ook geavanceerde neuro-beeldvormingstechnieken gebruikt. Deze technieken omvatten fluid attenuation inversion recovery (FLAIR), diffusie MRI, perfusie MRI, 3-dimensionale MRI sequenties, en magnetische resonantie spectroscopie.

“Neuroimaging studies (CT-scan en MRI) spelen een belangrijke rol in de vroege diagnose; er is echter een breed scala aan neuroimaging bevindingen bij CNS parasiet infecties, vaak met aanzienlijke overlap, wat de diagnose moeilijk maakt,” benadrukken de auteurs. “De ontwikkeling van specifieke en gevoelige serodiagnostische en moleculair biologische (PCR) assays voor levensvatbare parasieten is een dringende prioriteit die het klinisch onderzoek zal aanvullen en bevestigen,” concluderen zij.

Lees het eerste artikel in de serie hier: Deel I: Parasitaire Ziekten van het Centraal Zenuwstelsel: The Global Burden

Dr. Parry is in 1997 afgestudeerd aan de Universiteit van Liverpool, Engeland en is een board-gecertificeerd veterinair patholoog. Na 13 jaar in de academische wereld te hebben gewerkt, richtte zij Midwest Veterinary Pathology, LLC op, waar zij nu als particulier consultant werkt. Ze heeft een passie voor veterinaire educatie en is lid van de Indiana Veterinary Medical Association’s Continuing Education Committee. Ze schrijft regelmatig bijscholingsartikelen voor veterinaire organisaties en tijdschriften, en heeft ook in de examencommissie en de onderwijscommissie van het American College of Veterinary Pathologists gezeten.