De symptomen van een patuleuze buis van Eustachius kunnen, en doen dat vaak ook, op andere ooraandoeningen lijken.

Dit artikel beschrijft een relatief weinig bekende otologische aandoening die patuleuze buis van Eustachius wordt genoemd. De symptomen blijven vaak onopgemerkt, omdat de klachten kunnen lijken op andere ooraandoeningen, en dat ook vaak doen. Dit artikel bespreekt de beoordeling, de differentiële diagnose en de soorten behandeling die momenteel voor deze vaak uitdagende aandoening worden gebruikt. Deze aandoening wordt door KNO-artsen (Ear, Nose, and Throat) soms omschreven als chronische doorgankelijkheid van de buis van eustachius. Er zijn een aantal speculatieve redenen waarom deze aandoening zich voordoet. Toch wordt er momenteel zeer weinig aangeboden als een definitief behandelingsprotocol voor de patiënt die aan deze kwaal lijdt. Rapporten over de incidentie (0,3-6%) zijn op dit moment onbetrouwbaar. Ik ben van mening dat de aandoening die in sommige kringen als “zeldzaam” wordt beschreven, alleen “zeldzaam” kan zijn voor de behandelend arts, maar niet voor de patiëntenpopulatie. Goethe’s stelregel, “Wat men weet, ziet men” is universeel waar. Bijvoorbeeld, ooit werden meldingen van de uitdrukking “aandoeningen van het temporomandibulaire gewricht” ook als “zeldzaam” beschouwd, maar nu, 40 jaar later, bezorgt de uitdrukking de verzekeringssector koude rillingen vanwege de aanzienlijke incidentie in de algemene bevolking.

De meeste clinici kiezen ervoor om de complexiteit van de oor-, neus- en keelgeneeskunde over te laten aan degenen die zich hebben gespecialiseerd in het KNO-gebied. Tumoren van de diepe kwab van de parotis of een aandoening zoals Glomus Jugularis, worden meestal gevonden door de gecombineerde vaardigheden van de radioloog en de KNO-arts of neuroloog. En af en toe hebben wij, die geen radioloog, KNO-arts of neuroloog zijn, geluk en stellen we de juiste diagnose op een gebied waar we geen gespecialiseerde vaardigheden hebben. Als tandarts in de pijnbestrijding zeg ik vaak dat ik geluk heb, of beginnersgeluk, als ik succes heb op een gebied dat buiten mijn expertise valt. Om welke reden dan ook, we zijn verrast wanneer een ingeving, gebaseerd op een gefundeerde gok, voordeel oplevert voor de patiënt.

Anatomie en functie

De buis van eustachius, ook bekend als de gehoorbuis of faryngeotympanische buis, verbindt de nasopharynx met het middenoor. De meeste teksten beschrijven de buis aan het proximale uiteinde dat zich uitstrekt van de voorwand van het middenoor tot de laterale wand van de nasofarynx. Gewoonlijk is het proximale derde van de buis van bot. En het distale tweederde deel is kraakbeen, waarbij het distale einde een knolvormig einde vormt aan de nasopharynx.

De meeste teksten beschrijven de buis als 3 tot 4 centimeter lang.1 De binnenwand van de buis is ook bekleed met een slijmerige vloeistof die de bekleding van de buis bevochtigt, zodat oppervlaktespanning een gedeeltelijke rol speelt bij het handhaven van de sluiting. Het sluiten of dichtklappen van de buis is de norm en helpt het oor te beschermen tegen schadelijke geluiden.2 Luchtdrukvariaties, slikken, neus snuiten, gapen, niezen en andere manoeuvres kunnen ervoor zorgen dat de buis voor korte tijd opengaat. Een dergelijke opening helpt bij het vervullen van de functies van ventilatie, drainage en bescherming.

De zenuwtoevoer naar de buis van eustachius is complex, en daarom kan elk ongemak bijdragen tot referred pain naar andere gebieden van het hoofd en de nek. Er zijn vier spieren geassocieerd met de buis. Dit zijn de musculus tensor veli palatini, de levator veli palatini, de musculus salpingopharyngeus, en de musculus tensor tympani. Aangenomen wordt dat de musculus tensor veli palatini een rol speelt bij de actieve verwijding van de buis door distantiëring van de membraanwand zowel lateraal als inferioraal. De functie van de levator veli palatini wordt verondersteld uitzetting en ondersteuning te zijn. De rol van de salpinogpharyngeus en tensor tympani in de buis van eustachius is op dit moment niet duidelijk.

Pathologie en Diagnose

Een pathologische toestand kan bestaan waarbij de buis open blijft, of patent is, vandaar de uitdrukking patuleuze buis van eustachius. In deze toestand kan de lucht in het middenoor niet gelijkmatig verdeeld worden, hetgeen een groot aantal symptomen kan veroorzaken. Niet de minste daarvan is de mogelijkheid dat vocht en bacteriën in de middenoorkamer binnendringen en daar blijven.

Er zijn een reeks tests die de KNO-arts kan gebruiken om de toestand van de buis van eustachius te onderzoeken en te evalueren. Sommige van deze tests zijn otoscopie, pneumatische otoscopie, indirecte nasopharyngoscopie en endoscopie van de nasopharynx. Bovendien kunnen verschillende manoeuvres worden uitgevoerd: Valsalva test, Politzer test, en de Toynbee test. Bij alle drie de tests wordt het trommelvlies gevisualiseerd met specifieke technieken die uniek zijn voor elke test.3

Symptomatisch kan de patiënt zich presenteren met een verscheidenheid van tekenen en symptomen. Het is duidelijk dat de patiënt niet in zijn of haar buitenoor kan kijken om het trommelvlies te visualiseren om te zien wat de arts zou waarnemen. De symptomatische patiënt kan echter vaak zijn hartslag in zijn oor horen, het geluid van zijn neusademhaling, en een gevoel van volheid in het oor. Er kan ook een knallend geluid zijn, of een klikkende of klikkende reeks geluiden. De patiënt kan ook een verminderd gehoor ervaren en, wanneer hij spreekt, een hoofd-in-de-emmer resonantie hebben, of klinken als iemand die in een put spreekt voor degenen die luisteren.

Als de patiënt gaat liggen, kan hij vaak een vermindering van de auditieve klachten hebben of een tijdelijke opheffing van de symptomen. Als de patiënt het hoofd tussen de benen legt in een omgekeerde positie, stoppen de auditieve geluiden bijna altijd. Patiënten kunnen ook het hoofd opzij kantelen, of een paar seconden in het halsvaatje knijpen om de klachten tijdelijk te stoppen. De opsomming van de klachten van de patiënt is misschien niet volledig omdat de aandoening nog steeds een mysterie is wat de etiologie betreft. Als de arts echter een otoscoop gebruikt om het trommelvlies te bekijken, zal hij zien dat het membraan naar buiten beweegt als de neus wordt uitgeademd, en naar binnen beweegt als de neus wordt ingeademd. Het membraan trilt ook bij het praten en de patiënt hoort zijn eigen stem en ademhaling door het trommelvlies weerkaatsen. Verder trekt het membraan zich terug telkens als er wordt geslikt. Bovendien klinken de echo’s te hard voor de patiënt, en soms beschrijven ze het horen van oceaangolven alsof ze een schelp tegen het oor houden. Sommige patiënten horen rinkelen in het oor, vervorming bij het praten, een knallend of klikkend gevoel bij het slikken, en brullende geluiden. De stem van de patiënt klinkt vaak lager of verstopt voor andere mensen omdat de open buis van eustachius luchtvolume toevoegt in de keelholte.

De moeilijkheid om te proberen een diagnose te stellen bij de patiënt zonder otoscopisch onderzoek van het trommelvlies, leidt eenvoudigweg tot verwarring en frustratie. De patiënt is niet op grond van zijn vage of schijnbaar vreemde klachten irrationeel. Het is gewoon een ongediagnosticeerde symptomatische patiënt met symptomen die frustrerend en zelfs hopeloos kunnen worden. Een hopeloze patiënt is iemand die irrationele beslissingen kan nemen, niet de minste daarvan zijn gedachten aan zelfverwonding of erger nog zelfmoord kan plegen.

Discussie

Speculaties over de etiologie omvatten gebeurtenissen als zwangerschap, te veel aankomen, te veel gewicht verliezen, in een lawaaierige omgeving zijn, sinus- of neusinfectie, verlies van de luminale vetring bij de buisopening, lichaamsbeweging, cafeïne uit koffie (dehydraterende effecten). De behandeling varieert van buisjes in de oren, agressievere vormen van chirurgie, Aziatische kruidendruppels en een verscheidenheid van andere therapieën. Inspanningen om deze aandoening te verzachten kunnen bestaan uit gewichtstoename (ervan uitgaande dat gewichtsverlies in verband kan zijn gebracht met het begin), 4 keer per dag gaan liggen met de benen een halve meter omhoog (en tegelijk stoppen met sporten), of stoppen met koffiegebruik.4-5

Andere vermaningen zijn: geen decongestiva gebruiken (maakt de weefsels in de buis droger), niet zwemmen in meren, rivieren of niet-gechloreerd water, en niet vergeten dat tot de predisponerende factoren ook geneesmiddelen kunnen behoren die als diruetica werken. Bepaalde resultaten van procedures zoals nasopharyngeale verklevingen van adenoidectomie en bestralingstherapie kunnen deze aandoening uitlokken bij gevoelige personen.

Door het hoofd tussen de knieën te leggen, ontstaat tijdelijk meer slijmophoping in het lumen van de 2-3 mm brede buis, wat tijdelijke verlichting kan geven. Sommigen menen dat neurologische ziekten zoals beroerte, multiple sclerose en motorische neuronziekte kunnen bijdragen tot spieratrofie. Temporomandibulair gewrichtssyndroom, vermoeidheid, stress, angst, onder andere, zijn geïmpliceerd als mogelijke bijdragende factoren.

Er is de mogelijkheid voor een cascade van steeds ernstiger symptomen die kunnen optreden bij een patiënt die deze aandoening heeft. De patiënt kan niet in staat zijn zijn normale activiteiten voort te zetten vanwege het reële risico van neurose door gebrek aan verlichting. Voor velen zijn de symptomen onverbiddelijk en buitengewoon storend.

“De zenuwtoevoer naar de buis van eustachius is complex, en dus kan elk ongemak bijdragen tot doorverwezen pijn naar andere delen van het hoofd en de nek.”

Conclusie

Het meest frustrerende probleem voor KNO-artsen en patiënten is misschien wel het gebrek aan begrip en het gebrek aan inzicht in de etiologie. Dit is geen zeldzame aandoening zoals door sommigen wordt gedacht, het wordt eenvoudigweg niet voldoende herkend en gediagnosticeerd voor die ongelukkige patiënten met deze aandoening en dus kan de noodzaak van onderzoek en ontdekking niet genoeg worden benadrukt.

Deze aandoening heeft mij ertoe aangezet nog een ongewone aandoening aan mijn mentale “checklist” toe te voegen. Een bevriende anesthesist moedigt mensen in de pijnbestrijding wijselijk aan om “buiten de checklist” te denken. Met andere woorden, als we alleen kijken naar wat we kennen, zullen we meestal niets anders zien of herkennen. n

• 1. Bluestone CD et al. Management of the patulous Eustachian tube. Laryngoscope. Jan 1981. 91(1); 149-52.
• 2. Cairns W. The patulous Eustachian tube syndrome. Palliat Med. Jan 1998. 12(1): 59-60.
• 3. Kuppersmith RB. Eustachian tube Function and Dysfunction. Baylor College of Medicine. Grand Rounds. July 11, 1996
• 4. Ng SK and CA van Hasselt. Patuleuze buis van Eustachius. New Eng J Med. Aug 2005. Vol. 353e5, 6.
• 5. Doherty JK, et al. Autologous Fat Grafting for the Refractory Patulous Eustachian Tube. Otolaryngol Head Neck Surg. Jan 2003. 128(1): 88-91.