Peter de Grote (1672 – 1725) was een slecht man om boos op te worden. Peter, een transformerende figuur in de Russische geschiedenis, was groter dan het leven, zowel figuurlijk als letterlijk – hij was 1 meter 80 groot, wat hem vandaag de dag een ongewoon grote man zou maken, en wat hem een ware reus maakte in zijn eigen tijd. Hij is vooral bekend omdat hij een achtergebleven Rusland heeft overgenomen, en het – vaak schoppend en gillend – uit de middeleeuwse sleur waarin hij het aantrof, in de hoofdstroom van de Europese cultuur heeft gesleept.

Een man die voluit ging in het leven, Peter leek het concept van halve maatregelen en matiging niet te begrijpen in alles wat hij deed. Dat gold ook voor zijn wrok en wraakzucht, die Peter tot het uiterste dreef, net zoals hij alles in zijn leven tot het uiterste dreef. Een illustratief voorbeeld daarvan was Petrus’ behandeling van Willem Mons, van wie het gerucht ging dat hij de minnaar van zijn vrouw was. De keizer liet Mons onthoofden, waarna hij naar verluidt het hoofd in alcohol liet inmaken en in de slaapkamer van zijn vrouw plaatste.

Peter, Catherine en de familie Mons

Peter kwam voor het eerst in contact met de familie Mons in 1691, tijdens een van zijn frequente bezoeken aan de Duitse wijk van Moskou. Daar ontmoette hij Anna Mons, de dochter van een Nederlandse wijnhandelaar, en werd er verliefd op. Anna werd Peters vaste maîtresse, en het fortuin van haar familie steeg, omdat zij van gewone burgers tot de Russische elite werden verheven. Haar zuster Matryona werd uitgehuwelijkt aan een generaal-majoor en gouverneur van Riga, terwijl haar jongere broer, Willem Mons, uiteindelijk de persoonlijke secretaris werd van Peters toekomstige vrouw, Catharina I.

Een tijd lang, vooral nadat Peter verzuurd was door zijn toenmalige vrouw, Eudoxia Lopukhina, leek het erop dat Anna met Peter zou trouwen en de volgende Russische keizerin zou worden. Anna werd de quasi officiële koninklijke maitresse van de keizer, en hij overlaadde haar met geschenken en landgoederen, waaronder 295 boerderijen en een herenhuis in Moskou. Na twaalf jaar begon Peter echter zijn belangstelling voor Anna te verliezen. Dus probeerde ze zijn genegenheid weer aan te wakkeren door hem jaloers te maken, en begon te flirten met de Pruisische ambassadeur.

Het mislukte toen de ambassadeur, zich niet bewust van zijn status als een rekwisiet in Anna’s machinaties, een huwelijk voorstelde. Peter, in plaats van zijn genegenheid voor Anna te hervinden, werd woedend. Hij nam de landgoederen in beslag die hij haar had geschonken en plaatste haar onder huisarrest, samen met haar moeder, haar zuster en tientallen van haar vrienden. Peter gaf uiteindelijk toe, bevrijdde Anna en degenen die hij samen met haar had gearresteerd, en stond zijn inmiddels ex-maîtresse toe om met haar Pruisische minnaar te trouwen.

Peter was intussen verliefd geworden op een andere burgerlijke vrouw, een Pools-Litouwse dienstbode en dochter van een boer, of doodgraver, of klusjesman, of weggelopen horige, afhankelijk van de bronnen. Wat ook het beroep van haar vader was, Peter trouwde met haar in 1707 en benoemde haar tot zijn keizerin, Catharina I. Intussen maakte de zus van Anna Mons, Matryona, na haar vrijlating uit huisarrest snel aanstalten om zich bij de nieuwe keizerin aan te sluiten en al snel was zij de vertrouwelinge van Catharina en een van haar beste vriendinnen geworden. Matryona deed een goed woordje voor haar broer, Willem.

De derde broer van Mons, Willem Mons (1688 – 1724), had voor Peter gevochten in de Slag bij Poltava in 1709, en had niet al te zeer geleden onder de ondergang van zijn oudere zuster als Peters minnares. Toen zijn andere zuster, Matryona, hem voorstelde aan de nieuwe keizerin, maakte Willem een goede indruk op Catharina, en met haar steun werd hij bevorderd en kreeg hij de leiding over veel van Peters landgoederen. Hij werd ook Catharina’s persoonlijke secretaris, en begon haar te vergezellen op haar buitenlandse reizen. Zijn snelle opkomst wekte de jaloezie op van veel Russische elites.