Polaris (Alpha Ursae Minoris) is de Poolster of Noordster.
Het is de helderste ster in het sterrenbeeld Ursa Minor. Hij staat bijna recht boven de noordpool van de aarde. Hierdoor lijkt het alsof hij vanaf de aarde gezien altijd op dezelfde plaats aan de hemel blijft staan. Eeuwenlang gebruikten zeelieden op het noordelijk halfrond Polaris om te bepalen waar ze zich op de oceaan bevonden en welke kant ze opgingen.
Polaris maakt deel uit van een drievoudig sterrensysteem. Het heeft een zeer nabije dwergbinaire, en een grotere ster, Polaris B, die 2.400 AU weg draait.
De hoofdster, Polaris A, is een reus met 4,5 keer de massa van de zon en een diameter van 45 miljoen kilometer. Het is een klassieke cepheïde variabele, de dichtst bij ons in de hele Melkweg. Polaris B kan zelfs met een bescheiden telescoop worden gezien. Hij werd in 1780 gevonden door William Herschel met een van de krachtigste telescopen van die tijd: zijn eigen spiegeltelescoop. De nabije dwergster, Ab, werd in 1929 voorspeld, maar pas vrij recent waargenomen. De dwerg draait net zo dicht om A als Uranus om onze zon.
Ook al is Polaris tegenwoordig de Poolster, dit is niet altijd zo geweest. De plaats aan de hemel waar de noordpool van de aarde naar wijst, verandert in de loop der tijd langzaam. Deze beweging wordt stellaire precessie genoemd. In 3000 v. Chr. was een vage ster genaamd Thuban in het sterrenbeeld Draco de Poolster. Polaris werd pas de Poolster rond 500 na Christus. Hij zal dichter bij recht boven de noordpool van de aarde komen tot ergens in 2102. Dan zal hij weer weg bewegen. Hij zal het dichtst bij de pool staan tot ongeveer 3000 n.Chr.
Verrassend genoeg is, gezien de relatieve nabijheid, de afstand nog niet met zekerheid bekend. In veel recente artikelen wordt de afstand tot Polaris berekend op ongeveer 434 lichtjaar (133 parsecs). Sommigen suggereren echter dat hij wel 30% dichterbij kan staan. Als dat klopt, zou dat bijzonder opmerkelijk zijn omdat Polaris de cepheïde is die het dichtst bij de aarde staat. Zijn fysische parameters zijn van cruciaal belang voor de hele astronomische afstandsschaal.
Er is geen ster op het zuidelijk halfrond die een soortgelijke rol speelt als Polaris.
- Een anstronomische eenheid is de gemiddelde afstand van de Aarde tot de Zon.
- “Er is meer met de Poolster dan je op het eerste gezicht zou zeggen.” Hubblesite.org. 2006-01-09. http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2006/02/fastfacts/. Opgehaald 2012-04-14.
- Evans N.R. et al 2008. Directe detectie van de naaste begeleider van Polaris met de Hubble-tempo elescoop. The Astronomical Journal 136 (3): 1137.
- Turner D.G. et al 2012. De pulsatiemodus van de cepheïde Polaris.