Eetbare Elaeagnus
Eerst was het “giftig.” Daarna was hij “niet eetbaar”. Later was het eetbaar maar “niet de moeite waard om te eten.” Eigenlijk is hij niet giftig, maar wel lekker, en makkelijk te herkennen. Je vraagt je af hoe sommige planten zo verguisd worden.
Elaeagnus pungens
De zilverdoorn, Elaeagnus pungens, kwam zo’n 200 jaar geleden, in het begin van de 19e eeuw, vanuit China en Japan naar Noord-Amerika. Het is een decoratieve landschapsplant die vaak wordt gebruikt voor heggen en afscheidingen. De Sleedoorn is ook nauw verwant aan de Herfstolijf en de Russische Olijf, die beide ook eetbare vruchten hebben (E. umbellata, E. angustifolia.)
Misschien komt de slechte naamgeving ook voort uit het feit dat de Sleedoorn aan cultivatie is ontsnapt. De struik komt voor van Virginia ten zuiden tot Florida en ten westen tot Texas. Hij is ook te vinden op Smith College in Northampton, Massachusetts. In Florida staat hij op de lijst van invasieve exoten van categorie II. Het lijkt mij dat het enige burgerlijke ding om te doen is het onkruid op te eten.
Eeuwig groen, wordt de zilverdoorn ook wel de doornige olijf en de doornige zilverbes genoemd. Hij bloeit
Zilverrug, roestkleurige vlekken
rond oktober en heeft eetbare vruchten rond februari. De mening van de auteurs over de bes, eigenlijk een vrucht, varieert van giftig tot eetbaar maar belabberd. Ik vind ze zoet en wrang tegelijk, en zeer de moeite waard om te eten. Maar je moet ze wel rijp krijgen, anders kunnen ze wrang zijn. Ik ben ook tot de conclusie gekomen dat mensen die boeken over tuinarchitectuur schrijven, eigenlijk een hekel hebben aan de planten waar ze over schrijven. Persoonlijk kijk ik elk jaar uit naar het zilverdoorn seizoen. Het is nog beter dat het midden in onze winter vruchten geeft. Er zijn maar weinig planten die dat doen.
Van uit voedingsoogpunt heeft de Elaeagnus 17 keer meer lycopeen dan tomaten. Ja, 17 keer meer. Het eetbare zaad heeft vezels en omega 3 vetzuren maar is aan de bittere kant. Men kan ook de zaadhuls eten maar dat doe ik liever niet. De plant is een stikstoffixeerder, wat betekent dat hij in arme grond kan groeien en andere planten van stikstof kan voorzien.
Wat de gebruikelijke namen betreft, de struik heeft niet echt doornen maar eerder scherpe twijgen die uitgroeien tot takken. De besachtige vrucht is rood en zilver/goud (van een afstand lijkt het rood en zilver, maar van dichtbij rood en goud.) De botanische naam is een gemengd menu. Pungens (PUN-jenz) is gemakkelijk. Het betekent scherp of puntig. Doet me denken aan de punji-stokjes die in Vietnam worden gebruikt. Elaeagnus is een beetje een samenvoeging en gelatiniseerd Grieks. Het betekent “Heilige Olijf.” Elaia = olijfboom, agnos = heilig. Waarom het geslacht zo is genoemd, laat zich raden.
Russische olijf
Ook eetbaar zijn de vruchten van de E. commutata, die inheems is in Noord-Amerika. Inboorlingen uit Alaska bakten ze in ganzenvet. E. multiflora, de klimmende E. philippensis, en E. latifolia zijn ook eetbaar, de laatste vaak gekookt en of verwerkt in een compote. Veel Elaeganus in hun inheemse verspreidingsgebied elders in de wereld hebben eetbare vruchten. Het zaad is ook eetbaar bij E. umbellata. Het geslacht is nauw verwant aan de Duindoorn. (Zie aparte ingang.)
De Elaeagnus-clan werd ooit door verschillende officiële en onofficiële plantengroepen verdedigd als goed voor land en dier. Vooral zangvogels houden van de vruchten. Kalkoenen, kippen en beren ook. Maar de laatste jaren zijn de meningen veranderd en nu wordt het gezien als een concurrent voor inheemse soorten en staat het op de hitlijst van verschillende staten. Ik heb het alleen in cultuur gezien.
Elaeagnusvruchten hebben talrijke toepassingen. Ze kunnen uit de hand worden gegeten, hoewel ze, als ze te vroeg worden geplukt, de neiging hebben samentrekkend te zijn. Er kan gemakkelijk fruitleer, sap, jam en gelei van worden gemaakt. U kunt het sap invriezen en gebruiken in yoghurt of om thee van te maken. De vrucht kan ook gedroogd worden. Verschillende soorten hebben eetbare zaden. Ik eet meestal de pit en gooi de schil weg.
Green Deane’s “Itemized” Plant Profile
Autumn Olive
IDENTIFICATIE: Struik van 3 tot 25 voet, de bladeren zijn lancetvormig, wintergroen, enkelvoudig of gegolfd aan de randen, 2 tot 4 centimeter lang. Bovenste bladoppervlak is wasachtig groen, vaak geschubd. Onderste bladoppervlak zijn zilverachtig en schubachtig met bruine stippen. De bladeren voelen taai en korrelig aan. Jonge takken aan de takken zijn doornig. De vruchten kunnen rood tot rood zijn met zilveren of gouden glitters. De zaadbedekking heeft overlangse ribbels.
JAARSTIJD: Bloeit in de herfst, vruchten in het vroege voorjaar. (De Herfstolijf geeft meestal in de nazomer of herfst vruchten.)
OMGEVING: Volle zon heeft de voorkeur en goede grond, maar kan in gedeeltelijke schaduw en arme grond groeien
WIJZE VAN PREPARATIE: Gewoonlijk uit de hand gegeten. Kan worden gemaakt in jam, gelei, fruit leer, sap kan ook worden gebruikt om thee of smaak yoghurt te maken. Zaad pit is eetbaar.