Samson and Delilah

In de zomer blockbuster die Judges is, is Samson de hoofdrolspeler. Groot, donker en harig, hij zou vandaag gespeeld kunnen worden door Chris Hemsworth van Thor faam. En het zou niet ver gezocht zijn als Hemsworth de Noorse God van de Donder zou spelen tijdens een aantal van de spannendste scènes in Judges.

Maar Thor is nog maar het begin. We vinden elementen van Samsons karakter terug in Superman, de Punisher, James Bond, de Hulk, en zelfs in de ultieme christelijke superheld, Jezus.

Een Messiaanse Superman

Als u het Nieuwe Testament bestudeert, hebt u misschien een déjà vu gekregen bij het lezen van het oorsprongsverhaal van Simson, want het is bijna identiek aan dat van Johannes de Doper: een kinderloos echtpaar krijgt van een engel te horen dat ze een zoon zullen krijgen die een groot werk voor God zal doen (vergelijk Lucas 1:5-17 met Richteren 13:2-5). Simson’s werk is “een begin te maken met de bevrijding van Israël uit de hand van de Filistijnen” (13:2-5). Het werk van Johannes was natuurlijk om Israël voor te bereiden op Jezus, hun uiteindelijke verlosser. Op goddelijk bevel werd Simson opgewekt (zoals Johannes meer dan 1000 jaar later zou worden) als een Nazariet – een man die apart van de wereld was gezet om de Heer te dienen (13:5). Hieraan waren een paar regels verbonden: geen alcohol, geen druiven, niet naar de kapper en blijf uit de buurt van dode dingen. Al deze dingen zouden een Nazariet onrein maken, en dus onheilig (zie Numeri 6:1-8).

Samsons ouders, die vrome Israëlieten zijn, nemen hun hemelse missie serieus (13:8), net als Jozef en Maria in de Evangeliën (of Johannes en Martha Kent trouwens). Hoewel er weinig wordt gezegd over Simsons kindertijd (13:24-25), kunnen we waarschijnlijk gerust stellen dat hij de wetten van Israël heeft geleerd en zijn heilige roeping heeft begrepen. Wat vooral in zijn jeugd een last moet zijn geweest (kom op mam! Alle andere Israëlieten krijgen mohawks! Waarom ik niet?), geeft Simson ook bepaalde voordelen. Het meest opvallende is dat hij een zeer gespierde jongen is.

Tenminste, dat is ons traditionele beeld van hem. Maar zijn bovenmenselijke kracht komt niet door genetica of bodybuilding. Simsons geheime sausje is “de Geest van de Heer” (13:25), die als een Hulk over hem komt wanneer hij boos is of in moeilijkheden verkeert (zie 14:6, 19; 15:14). Maar net als de Hulk gebruikt Simson zijn krachten niet altijd op verantwoorde wijze, en hierin verschilt hij het meest van de Johannes de Doper/Jezus/Superman-helden die later komen.

Een gevallen held

Milde Clark Kent is dit niet. Samson is een mensenkind van vlees en bloed die, hoewel goedbedoeld, moeite heeft zijn lusten en humeur in bedwang te houden. Vanaf het moment dat hij er koppig op aandringt om met een Filistijnse te trouwen tot aan zijn spectaculaire laatste daad, lijkt elke beweging te zijn ingegeven door lust of wraak. Hij lijkt zelfs de statuten van de Nazarietenclub niet erg serieus te nemen – hij hangt bijvoorbeeld rond bij “stapels op stapels” dode lichamen (15:15-16). Het is waar dat hij die lichamen zelf gedood heeft, maar dat is geen excuus. En honing eten uit het karkas van een dode leeuw? Niet toegestaan, Simson. Geen wonder dat hij het zijn ouders niet vertelt (14:8-9).

Dus wacht eens even. Deze totaal goddeloze oproerkraaier is een door God gezonden rechter? Wat geeft dat? Een deel van wat Simson zo ontzagwekkend maakt is dat hij misschien wel de enige slechterik in de Bijbel is die blijkbaar zelfs God wel mag – tenminste, zolang hij dat fantastische kapsel heeft. Interessant is dat pas als zijn haar wordt afgeknipt, de magische betovering plotseling verbreekt. Natuurlijk heeft deze episode door de geschiedenis heen alle aandacht opgeslokt, en met reden: De meest interessante van Samsons zwakheden is altijd zijn tragische zwakheid voor vrouwen geweest.

Samsons Kryptoniet: Girls

Judges heeft twee andere sensationele verslagen van mannen die hun ondergang tegemoet gaan door de handen van zogenaamd zwakke vrouwen: Jael en Sisera, en Abimelech en die vrouw met de steen. Maar deze keer is het anders – Samson is de goede man! We worden verondersteld voor hem te duimen, en het kijken naar zijn langzame ondergang door Delila’s machinaties is positief Macbethiaans.

Natuurlijk komt het niet als een verrassing dat Samsons Achilleshiel wordt uitgebuit door een vrouw. Hij heeft gewoon verdomd weinig geluk in de liefde. Zijn Filistijnse vrouw had hem al op bijna identieke wijze bedrogen (14:15-17), en werd prompt gestolen door zijn vriend (14:20), en vervolgens verbrand (15:6). Daarna heeft de man een serieuze relatiebagage. Is er iemand geschokt als hij het moeilijk heeft om een gezonde relatie op te bouwen en zijn toevlucht neemt tot het doorbrengen van tijd met prostituees? De Filistijnen laten hem bijna in de val lopen tijdens een van die kwetsbare momenten, en hij ontsnapt alleen dankzij zijn belachelijke vaardigheden om een poort te openen (16:1-3).

Maar natuurlijk, de derde keer is scheepsrecht, en Delila – misschien wel de ultieme femme fatale – slaagt waar anderen faalden. Doorheen de Joods-Christelijke geschiedenis, zijn we begrijpelijkerwijs geobsedeerd door het verhaal van Samson en Delila. De Bijbel is echter vrij kort in het beschrijven van hun relatie: “Daarna werd hij verliefd op een vrouw in het dal van Sorek, die Delila heette” (16:4). Dat is het. Geen grapje. Is het liefde? Lust? Of gewoon weer een oplichterij voor een ervaren honingtrap? Heeft ze spijt van het verraad van haar vriend, of kijkt ze niet eens achterom als ze haar zilver telt? De meningen lopen sterk uiteen, maar één ding is zeker: wat dit klassieke verhaal over verleiding zo interessant maakt, is dat het leidt tot de climactische vervulling van Simsons door God gegeven missie.

Strompelend naar zijn bestemming

Zoals alle rechters is Simson bedoeld om Israël te inspireren. Maar net zo goed, zo niet meer, was Simson door God gezonden om de Filistijnen tot last te zijn, en dat was hij ook. Met zijn superkracht is Simson het ultieme viscerale symbool van de superioriteit van de Heer over de Filistijnse goden. Het is bijna alsof God deze boze kerel superkrachtige cheat-codes gaf en hem losliet om te zien hoeveel schade hij in GTA-stijl kon aanrichten. God zou willen dat Simson sommige van zijn religieuze misstappen niet maakte, maar geen daarvan weerhoudt hem ervan zijn doel te bereiken. Wie was Simson dan? Hij is een held naar ons hart, en hij is zeker een prototype voor bijna elke Sylvester Stallone/Bruce Willis/Arnold Schwarzenegger/Jason Statham protagonist. De driftbuien, de dwaasheid en de tragische hartenpijn maken hem onmiddellijk relateerbaar voor ons allemaal, onvolmaakte mensen die ons eigen lot proberen te vinden. Phigurative Filistijnen staan vaak in de weg van ons geluk, en ze kunnen liegen, verleiden, verraden en verblinden ons, maar by golly we zullen hun gewassen verbranden en omverwerpen hun tempels langs de weg zonder zelfs maar achterom te kijken.