Medisch beoordeeld door Marissa Walsh, Pharm.D., BCPS-AQ ID

Laatst bijgewerkt: 11/24/2020

Ze noemen mono de “zoenziekte”. Ondanks de reputatie, krijgen niet alle mensen mononucleosis (mono) van zoenen, maar van activiteiten zoals het delen van een rietje, het gebruiken van andermans tandenborstel, of gewoon in de weg staan van andermans nies. Helaas is er geen genezing mogelijk als mono eenmaal is uitgezaaid. De enige echte behandeling is om het uit te zitten terwijl het lichaam de infectie bestrijdt, maar ondersteunende zorg kan het gemakkelijker maken om mee te leven.

Wat is mononucleosis?

Infectieuze mononucleosis is een besmettelijk viraal syndroom dat zich presenteert als koorts, keelpijn, extreme vermoeidheid, gezwollen lymfeklieren, en/of gezwollen amandelen. Verschillende virussen veroorzaken mononucleose, maar negen van de tien gevallen worden veroorzaakt door het Epstein-Barr-virus (EBV), een type herpesvirus. Andere gevallen worden veroorzaakt door het cytomegalovirus (CMV), maar ook rubella, adenovirus, hepatitis A en andere zijn de oorzaak van sommige infecties.

Het virus wordt voornamelijk verspreid via speeksel. Het delen van borden, glazen, voedsel, eetgerei, of tandenborstels zijn veel voorkomende manieren om het virus op te lopen, maar zoenen is de meest voorkomende route, dat is de reden waarom het vaak de “zoenziekte” wordt genoemd. Niezen en hoesten kunnen het virus ook verspreiden. Mensen zijn niet alleen besmettelijk als ze symptomen vertonen, maar ze kunnen de ziekte ook nog tot zes maanden na de eerste symptomen verspreiden. Het virus kan ook worden verspreid via sperma en, in zeldzame gevallen, via bloedtransfusies of orgaantransplantaties.

Ongeveer zes weken na blootstelling aan het virus veroorzaakt de infectie symptomen zoals koorts, keelpijn en vermoeidheid die meestal twee tot vier weken duren, maar soms wel zes maanden aanhouden. Jonge kinderen vertonen echter zelden symptomen en ongeveer één op de tien jonge volwassenen heeft helemaal geen symptomen. Er bestaat geen genezing voor infectieuze mononucleose. Het wordt behandeld met ondersteunende zorg, zoals rust, vocht, en verlichting van de symptomen.

Epstein-Barr virusinfectie komt zeer vaak voor. Ongeveer 95% van de volwassen wereldbevolking is op enig moment in hun leven besmet. Eenmaal besmet, dragen mensen het virus voor de rest van hun leven in een slapend stadium bij zich en het reactiveert meestal niet. Infectieuze mononucleose komt het meest voor bij mensen die nooit aan het virus zijn blootgesteld, voornamelijk tieners, studenten en jonge volwassenen.

Ook wel klierkoorts genoemd, infectieuze mononucleose infecteert aanvankelijk de cellen boven in de mond en keel en verspreidt zich naar de speekselklieren (amandelen). Van daaruit dringt het virus binnen in B-lymfocyten, een type witte bloedcel dat verantwoordelijk is voor het bestrijden van infecties. De geïnfecteerde B-lymfocyten kunnen zich door het lymfestelsel verplaatsen naar andere lymfoïde weefsels: lymfeklieren, adenoïden en, gevaarlijker, de milt. Hoewel mono een keelinfectie lijkt te zijn, is het eigenlijk een infectie van het immuunsysteem van het lichaam.

Hoewel de meeste gevallen na enkele weken vanzelf verdwijnen, kan de infectie ernstige en mogelijk levensbedreigende complicaties veroorzaken. Gelukkig zijn complicaties zeldzaam. De belangrijkste is obstructie van de luchtwegen door gezwollen amandelen, waardoor het moeilijk wordt om adem te halen. Een gescheurde milt is een andere ernstige complicatie, een risico dat vooral patiënten lopen die actief zijn in contactsporten.

Hoe wordt mononucleosis gediagnosticeerd?

Monononucleosis wordt gediagnosticeerd aan de hand van de symptomen en bloedonderzoek. Met een Monospot bloedonderzoek kan een huisarts in enkele minuten tot een diagnose komen.

De veel voorkomende symptomen van besmettelijke mononucleose zijn koorts, keelpijn, gezwollen klieren en vermoeidheid. Patiënten beschrijven de keelpijn vaak als de ergste die ze ooit hebben meegemaakt.

Andere mogelijke mono-symptomen zijn:

• Malaise (zich slecht voelen)
• vermoeidheid
• hoofdpijn
• lichaamspijn
• zwakte
• vergrote milt of lever
• Uitslag
• Bruine of rode vlekken op het bovenste deel van de mond (het gehemelte)

Al deze symptomen kunnen door andere infecties worden veroorzaakt, dus een definitieve diagnose kan alleen worden gesteld met bloedonderzoek. De meeste artsen zullen de Monospot-test (heterofiele antilichaamstest) gebruiken als een snelle manier om op het Epstein-Barr-virus te testen. De Monospot-test neemt een bloedmonster, meestal via een speldenprik, en kan een Epstein-Barr-infectie in ongeveer een uur opsporen.

Om verschillende redenen kan de Monospot-test vals-negatief zijn, vooral bij jonge kinderen. Als een Monospot-test negatief terugkomt, maar de klinische verdenking hoog blijft, zullen bloedtellingen en andere laboratoriumtests op antilichamen worden gebruikt om de definitieve diagnose te stellen. Bloedonderzoek kan ook worden uitgevoerd om mogelijke complicaties vast te stellen, zoals een scheuring van de milt.

Mononucleosis behandelingsopties

Ondersteunende zorg-rust, vocht, en over-the-counter pijnmedicatie-is de standaard behandeling voor mononucleosis. Er zijn geen medicijnen die het virus zelf bestrijden. Complicaties zoals luchtwegobstructie of gescheurde milt kunnen ziekenhuisopname vereisen.

Ondersteunende zorg

Mononucleosis wordt behandeld met rust, vocht, en vrij verkrijgbare medicijnen die de symptomen verlichten. Pijnstillers die zonder recept verkrijgbaar zijn, kunnen koorts, keelpijn en lichaamspijn helpen verlichten. Keelpastilles kunnen helpen tegen keelpijn.

Belemmering van de luchtwegen

Ongeveer een op de twintig mensen heeft moeite met ademhalen door een belemmering van de luchtwegen, meestal jonge kinderen. Wanneer infectieuze mononucleose de ademhaling ernstig belemmert, zijn corticosteroïden de behandeling bij uitstek om de zwelling in de keel en luchtwegen te verminderen.

Medicijnen tegen mononucleose

Mononucleose wordt behandeld met medicijnen die koorts, pijn en keelpijn verminderen. Antivirale middelen hebben geen noemenswaardig effect op de infectie. Corticosteroïden kunnen echter worden gebruikt wanneer de zwelling in de keel de ademhaling ernstig bemoeilijkt.

Pijnstillers

Acetaminofen is de meest geadviseerde pijnstiller voor mononucleose, maar (niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) zoals ibuprofen, naproxen, of aspirine kunnen ook worden gebruikt. Vanwege het risico op het syndroom van Reye, een mogelijk fatale medicijnreactie, mag aspirine nooit worden gegeven aan kinderen of tieners met een virusinfectie.

Als pijnstillers de keelpijn niet volledig verminderen, kunnen zout water, vrij verkrijgbare keelpastilles, keelpastillesiropen, harde snoepjes, kruidenthee, kruidensprays of kruidenpastilles verlichting bieden. Vanwege het risico op verstikking mogen kinderen onder de vijf jaar geen zuigtabletten of harde snoepjes krijgen.

Corticosteroïden

Belemmering van de luchtwegen is een potentieel gevaarlijke complicatie van infectieuze mononucleose. Een injectie met corticosteroïden, meestal dexamethason, vermindert snel de zwelling die de keel blokkeert.

Wat is de beste medicatie voor mononucleosis?

Medicijnen worden alleen gebruikt om de symptomen van mononucleosis te behandelen: koorts, keelpijn, en pijn. Omdat mensen verschillend reageren op verschillende geneesmiddelen, is er geen “beste” medicatie voor mononucleose, maar alleen geneesmiddelen die in het individuele geval het beste werken.

Beste medicijnen voor mononucleosis
Bestrijdingsnaam	Gebruiksmiddelklasse	Toedieningsweg	Standaard Dosering	Gemeenschappelijke bijwerkingen
Tylenol (acetaminophen)	Analgeticum	Oraal	Twee tabletten van 325 mg om de vier uur	Nausea, maagpijn, verlies van eetlust
Advil (ibuprofen)	NSAID	Oraal	Een tablet van 200 mg om de vier tot zes uur	Nausea, bloedingen, maagpijn
Aleve (naproxen)	NSAID	Oraal	Een tablet van 220 mg met voedsel of water innemen om de acht tot twaalf uur	Nausea, bloedingen, maagpijn
Aspirin	NSAID	Oraal	Een of twee capsules of tabletten van 325 mg met water innemen om de vier uur	Maagpijn, brandend maagzuur, bloedingen
Dexamethason	Corticosteroïd	Intraveneuze injectie	Dosis afhankelijk van gewicht	Vochtretentie, slaapproblemen, stemmings- en gedragsveranderingen

Veel van de bovenstaande standaarddoseringen zijn afkomstig van de U.S. Food and Drug Administration (FDA) en de National Institutes of Health (NIH). De dosering wordt bepaald door uw arts op basis van uw medische toestand, de reactie op de behandeling, leeftijd en gewicht. Er zijn nog andere mogelijke bijwerkingen. Dit is geen volledige lijst.

Wat zijn de veel voorkomende bijwerkingen van mononucleose medicatie?

Infectieuze mononucleose medicijnen hebben veel bijwerkingen die variëren afhankelijk van het type medicatie. Dit is geen volledige lijst van hun mogelijke bijwerkingen. Als u zich zorgen maakt over uw specifieke situatie, raadpleeg dan een beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg.

Acetaminofen en NSAID’s zijn veilige medicijnen als ze gedurende een beperkte periode worden ingenomen. De ernstigste bijwerking van acetaminofen is overdosering, een mogelijk levensbedreigende aandoening. Gebruik alleen volgens voorschrift en gedurende een beperkte tijd.

NSAID’s verstoren de bloedstolling en het vermogen van het spijsverteringsstelsel om zich te beschermen tegen bijtend maagzuur. De meest voorkomende bijwerkingen zijn dan ook maagproblemen, maagpijn, gastro-intestinale bloedingen, blauwe plekken en bloedingsproblemen.

De meeste mensen met infectieuze mononucleose krijgen slechts één of twee corticosteroïdeninjecties wanneer luchtwegobstructie een potentieel gevaar wordt. De bijwerkingen van corticosteroïden kunnen dan minimaal zijn. Patiënten kunnen een stijging van de bloeddruk, toegenomen eetlust, of stemmingsveranderingen ervaren.

Wat is de beste huisremedie voor mononucleosis?

De beste huisremedies voor mononucleosis zijn rust, vloeistoffen, en het beheren van pijn en keelpijn met medicijnen of alternatieve remedies.

Rest

Uw lichaam zal de infectie bestrijden, dus geef het voldoende rust.

Drink vloeistoffen

Water en vruchtensappen bestrijden beide koorts en helpen een zere keel te verlichten. Omdat slikken pijnlijk kan zijn, moet u meerdere kleine glazen per dag drinken.

Neem pijnstillers

Pijnstillers, keelpastilles, harde snoepjes en kruidenthee die zonder recept verkrijgbaar zijn, kunnen de symptomen helpen verlichten. Voor pijn- en koortsbestrijding zonder recept is acetaminophen uw beste keuze, gevolgd door ibuprofen of naproxen.

Gorgelen met zout water

Bij keelpijn is gorgelen met warm zout water om de twee of drie uur de meest effectieve remedie. Probeer voor natuurlijke remedies tegen keelpijn kamille- of pepermuntthee. Ook keelpastilles zijn effectief, maar geef ze niet aan kinderen onder de vijf jaar.

Moisturize de lucht die je inademt

Een verdamper, luchtbevochtiger of gewoon een stomende douche helpt om een zere keel te kalmeren.

Veelgestelde vragen over mononucleose

Hoe kom ik snel van mono af?

Er is geen genezing voor besmettelijke mononucleose, behalve het lichaam de tijd geven om de infectie te bestrijden.

Hoe lang is iemand besmettelijk met mono?

Een persoon met symptomen kan mononucleose verspreiden. De symptomen houden meestal twee tot vier weken aan. Zodra de symptomen verdwijnen, kan de persoon de infectie echter nog tot zes maanden verspreiden.

Hoe lang duurt het om te genezen van mononucleose?

Voor de meeste mensen met besmettelijke mononucleose verdwijnen de symptomen in twee tot vier weken, maar veel mensen kunnen de effecten nog vele weken langer voelen. Bij sommige mensen kan het maanden duren voordat ze over hun symptomen heen zijn.

Er bestaat geen medische behandeling voor infectieuze mononucleose. De enige effectieve behandelingen zijn ondersteunende zorg, zoals rust, vocht en verlichting van de symptomen. Ernstige complicaties, zoals een gescheurde milt of ademhalingsmoeilijkheden, vereisen onmiddellijke medische of chirurgische behandeling.

Hoe ernstig is mono?

Infectieuze mononucleose verdwijnt meestal binnen een paar weken zonder blijvende schade aan te richten. In zeldzame gevallen kan mono echter levensbedreigende complicaties veroorzaken, zoals gescheurde milt, obstructie van de luchtwegen of leverbeschadiging. In uiterst zeldzame gevallen kan een Epstein-Barr virusinfectie chronisch worden, wat leidt tot langdurige strijd met lage witte bloedcellen (neutropenie), leverschade, zenuwschade en longontsteking.

Hoe behandel je Mono op natuurlijke wijze?

Er is momenteel geen medische behandeling voor infectieuze mononucleose. Het wordt behandeld door het lichaam rust te geven, zodat het op natuurlijke wijze de infectie kan bestrijden.

Hoe tast mononucleose het lichaam aan?

De virussen die verantwoordelijk zijn voor infectieuze mononucleose infecteren eerst de bovenkant van de keel (van de achterkant van de mond tot de basis van de tong) en vervolgens de speekselklieren (tonsillen). Van daaruit infecteert het virus de witte bloedcellen en verplaatst zich naar het lymfestelsel, waar het zwellingen en overdracht veroorzaakt in de amandelen, de adenoïden, de lymfeklieren en de milt. Het virus komt ook in de bloedbaan terecht, waar het problemen kan veroorzaken in andere delen van het lichaam, zoals de lever.

Hoe kom je van een mono-uitslag af?

Mono-uitslag wordt meestal veroorzaakt door het nemen van antibiotica, zoals amoxicilline, in de setting van infectieuze mononucleose. Hoewel antibiotica niet helpen bij virale infecties zoals mono, worden ze wel gebruikt om bacteriële infecties te behandelen, zoals keelontsteking, die vaak samen met de EBV-infectie optreden. Mono-uitslag verdwijnt meestal als de persoon herstelt van de infectie.

Wat moet je niet doen als je mono hebt?

Een van de gevaarlijkste complicaties van infectieuze mononucleose is het scheuren van de milt. Mensen bij wie infectieuze mononucleose is vastgesteld, mogen gedurende ten minste drie weken na het optreden van de eerste symptomen niet deelnemen aan contactsporten.

Wat moet je eten als je mono hebt?

Geen enkel voedingsmiddel zal helpen bij het “genezen” of behandelen van infectieuze mononucleose. Het beste dieet voor mononucleose is een dieet dat rijk is aan voedzame voedingsmiddelen.

Kan mono gevaarlijk zijn?

In de meeste gevallen gaat besmettelijke mononucleose na een paar weken over zonder blijvende schade aan te richten. De infectie kan echter tot ernstige complicaties leiden. Een ontsteking van de keelholte kan zo ernstig zijn dat ademhalen moeilijk wordt. Een gezwollen milt kan scheuren, een ernstige medische aandoening die miltruptuur wordt genoemd en medische spoedbehandeling vereist. Permanente leverschade en zelfs leverfalen zijn het gevolg geweest van een mono-infectie.

Helpt ijs bij mono?

Een zere keel veroorzaakt door mononucleosis kan heel vervelend zijn. Slikken en zelfs ademhalen kan een hele klus zijn. Gorgelen met zout water of zuiveringszout water zijn de beste remedies, maar probeer af en toe een lepel ijs in de plaats. Het smaakt een stuk beter en de kou overwint tijdelijk de pijn.

Gaat mono vanzelf over?

In bijna alle gevallen gaat infectieuze mononucleose vanzelf over, meestal na twee tot vier weken. Het immuunsysteem van het lichaam krijgt de controle terug, en het virus blijft in een slapend stadium in het lichaam leven. In uiterst zeldzame gevallen kan een virusinfectie echter chronisch worden, een aandoening die bekend staat als chronische actieve ziekte van Epstein-Barr-virus (CAEBV). Deze aandoening wordt behandeld met immuunonderdrukkende geneesmiddelen om de symptomen te verlichten, en in extreme gevallen met een beenmergtransplantatie.