Mummificatie is uiteraard het nauwst verbonden met het oude Egypte, maar het is een gevarieerde en cultureel brede begravingstrend. Hier volgen enkele voorbeelden van de modernere verschijningsvormen, van zelfmummificatie, een wrede praktijk die pas in de jaren zestig in Japan aan het licht kwam, tot meer traditionele balseming.

Eerlijke waarschuwing: De beelden hieronder kunnen voor sommige lezers verontrustend zijn. We hebben het tenslotte over het conserveren van menselijke lichamen.

Luang Pho Dang

KO SAMUI, THAILAND

Monnik Luang Pho Dang. (Foto: kai-uwe.fischer/CC BY-SA 3.0)

De boeddhistische monnik Luang Pho Dang voelde zijn dood naderen en instrueerde zijn volgelingen dat als zijn lichaam zou vergaan, hij gecremeerd zou willen worden. Anders wilde hij tentoongesteld blijven in de hoop anderen te inspireren om de boeddhistische manier van leven te volgen. Gelukkig voor ons, bleek het laatste zijn lot te zijn. Net als andere opmerkelijke moderne mummies, stierf Luang Pho Dang tijdens een meditatie. Sindsdien wordt zijn lichaam tentoongesteld in een glazen uitkijkplatform in de Kunaram Tempel. De monnik blijft zitten in de lotushouding, en zijn lichaamsweefsel vertoont een opmerkelijk gebrek aan verval voor de hoeveelheid tijd die sinds zijn dood is verstreken.

De zonnebril is echter een recentere ontwikkeling.

Dr. Gottfried Knoche en zijn mummies

CARACAS, VENEZUELA

Lokalen met een mummie gemaakt door Gottfried Knoche. (Foto: Onbekend – Historisch Toerisme/Publiek domein)

In het midden van de 19e eeuw emigreerde een geniale arts met de naam Gottfried Knoche van Duitsland naar Venezuela, met een passie voor het nauwkeurig conserveren van de doden.

Gedreven door een bijna onbeperkte voorraad niet-opgeëiste lichamen uit de burgeroorlog van zijn adoptieland, ontwikkelde Knoche een unieke balsemvloeistof die de schijnbaar onverbiddelijke krachten van de dood kon tegenhouden. Dit “mummificatie serum” voorkwam de ontbinding van vlees zonder dat de inwendige organen van het specimen verwijderd hoefden te worden, een baanbrekende ontdekking voor die tijd.

Knoche had blijkbaar een gave voor het voorspellen van de dood en het afwenden van de effecten van degenen die al getroffen waren. Toen hij de tinteling voelde dat zijn eigen leven ten einde liep, gaf hij Amelie, zijn immer trouwe verpleegster, opdracht zijn (nog levende) lichaam in te spuiten met zijn zelfgemaakte balsemserum. Onmiddellijk daarna zou hij zich hebben opgesloten in de grafkelder van zijn familie, om nooit meer te worden gezien.

Wat voor geheime daden er daarna ook op het land van zijn familie plaatsvonden, volgde Amelie naar haar graf in 1926. Hoewel wetenschappers, morbidisten en premiejagers sindsdien zijn hofstede hebben geplunderd, hebben weinig overblijfselen van de macabere experimenten van dokter Knoche het daglicht gezien. Het gerucht gaat dat er een foto bestaat waarop de lichamen van zijn mummies, waaronder een paar prominente overheidsfunctionarissen en academici uit die tijd, over zijn gazon verspreid liggen, hoewel het moeilijk blijft om aan precieze bewijzen te komen. In feite, ondanks de beste pogingen van moderne deskundigen, blijft de beste benadering van Knoche’s oorspronkelijke “mummificatie serum” een onnauwkeurig brouwsel op basis van aluminiumchloride.

Jeremy Bentham’s Auto-Icon

LONDEN, ENGELAND

(Foto: Matt Brown/CC BY 2.0)

De utilitarist Jeremy Bentham had een plan opgesteld voor elk atoom van zijn overleden lichaam, en zijn trouwe vrienden en collega’s aan het University College London zagen erop toe dat zijn wil tot in de puntjes werd uitgevoerd. Na zijn dood op 6 juni 1832 werd Benthams lichaam eerst ontleed als onderdeel van een openbare anatomische lezing. Daarna werden zijn skelet en hoofd in een houten container bewaard tot het moment waarop zijn botten weer in elkaar konden worden gezet, opgevuld met hooi, en “in een van de zwarte pakken die ik af en toe droeg.”

Hij besloot dat zijn plaats in alle eeuwigheid niemand anders zou zijn dan rechtop zitten in een stoel die in de lobby van de South Cloisters van zijn geliefde universiteit was geplaatst. Hier zit hij 99,8 procent van de tijd. Natuurlijk hebben zelfs overledenen af en toe een promenade nodig; bij het 100-jarig en 150-jarig bestaan van de instelling woont Bentham de vergadering van het College van Bestuur bij, waar hij volgens de verslagen hilarisch genoeg “aanwezig maar niet stemmend” is.

Slechts één element van zijn plan ging mis: oorspronkelijk had Bentham verzocht zijn hoofd te balsemen en zijn bril in zijn gezicht te plaatsen, zodat hij het meest op zijn levende zelf zou lijken. Helaas heeft een vreselijk ongeluk bij de conservering van zijn hoofd zijn gezicht ernstig verminkt. Maar dat geeft niet! Een wassen replica werd gevormd en bovenop zijn nek geplaatst, en het nogal perverse origineel werd tussen zijn voeten geplaatst.

Elmer McCurdy: The Funhouse Mummy

GUTHRIE, OKLAHOMA

Maak kennis met de Funhouse Mummy. (Foto: W.J. Boag/Publiek domein)

Zoals menig kind je zal vertellen, zijn die prethuizen die door het land worden gesleept door kermisattracties angstaanjagend. Spreek volwassenen van een zekere leeftijd aan, en ze zullen het niet alleen met je eens zijn, maar ook munitie verschaffen om precies aan te tonen waarom dat zo is. Het enige bewijsstuk dat nodig is in zo’n betoog is Elmer McCurdy, een waar geworden stadslegende.

Doodgeschoten op de Kansas-Oklahoma grens door sheriffs in een handgemeen nadat hij treinreizigers beroofd had van $46 en twee kannen whisky, werd het lichaam van McCurdy gebalsemd terwijl het wachtte om door een familielid te worden opgehaald. Het bleek dat McCurdy zo’n schoft was geweest dat niemand hem wilde hebben, zelfs niet als hij dood was. Aanvankelijk werd zijn lichaam in de hoek van het kantoor van de lijkschouwer opgebaard, zodat nieuwsgierige toeschouwers de mummie met eigen ogen konden zien. Uiteindelijk deden een paar ondernemende kermisartiesten zich voor als verre familieleden van McCurdy en brachten hem naar onbekende oorden… totdat hij in 1977 opdook in een kermis in Long Beach, Californië, waar hij wie weet hoe lang als rekwisiet was gebruikt. Zijn ontdekking werd gedaan door een ongelukkig crewlid van de televisieserie The Six Million Dollar Man die de “rekwisiet” uit een shot aan het halen was toen de arm van de mummie brak en er een echt menselijk bot onder onthulde.

Rosalia Lombardo

PALERMO, ITALIË

De mummie van het kind Rosalia Lombardo. (Foto: Maria lo sposo/Publiek domein)

De tweejarige Rosalia Lombardo is de meest tragische van de moderne mummies die hier zijn afgebeeld. Rosalia’s vader werd in 1920 op tweejarige leeftijd door een longontsteking getroffen en zocht een plaatselijk vermaarde balsemer om haar lichaam voor de eeuwigheid te bewaren. Alfredo Salafia’s speciale mummificatieserum – formaline, alcohol, glycerine, salicylzuur en zinkzouten – bleef tot voor kort een mysterie, hoewel de doeltreffendheid ervan nooit in twijfel werd getrokken.

Als een van de laatste lichamen die ooit zijn toegelaten tot de Kapucijner Katakomben in Palermo, Italië, is Rosalia nu al bijna honderd jaar te zien in een glazen kist. Haar krullen, wimpers en ongeëvenaarde verschijning hebben haar de naam “Doornroosje” opgeleverd.

Röntgenfoto’s hebben aangetoond dat haar inwendige organen opmerkelijk intact zijn gebleven, en pas de laatste paar jaar begint haar lichaam tekenen van ontbinding te vertonen. Als reactie hierop vonden de verantwoordelijken voor het onderhoud van de Kapucijner Katakomben het nodig om Rosalia’s oorspronkelijke kist in een hermetisch afgesloten glazen container te plaatsen en deze naar een droger deel van de structuur te verplaatsen.

Dashi-Dorzho Itigilov

IVOLGINSKY DATSAN, SIBERIA

Het opgegraven lichaam van Itigilov. (Foto: Onbekende auteur/eerlijk gebruik)

Het titulaire hoofd van het boeddhistische geloof in Rusland wist dat zijn tijd gekomen was. Zoals het een vroom man betaamt en die nog een laatste meditatie met zijn mede-lama’s wilde delen, verliet Dashi-Dorzho Itigilov, de twaalfde Pandito Khambo Lama, deze wereld midden in zijn gezang. Zijn volgelingen legden hem in een houten kist precies zoals hij deze wereld verliet: zittend in de lotushouding, gehuld in zijn saffraan gewaad.

Dit was in 1927. Kort daarna ging het boeddhisme de weg van alle religies in het nieuwe communistische Rusland en Itigilov bleef in eeuwige vrede achter… althans, dat wilden de regeringsambtenaren doen geloven. Twee keer opgegraven in de loop van 50 jaar, werd de verbazingwekkende ongerepte staat van de monnik onder de radar gehouden totdat de maatschappelijke omstandigheden gunstiger waren. Niet minder dan 75 jaar na zijn dood, werd Itigilov’s lichaam opnieuw aan het publiek voorgesteld.

Ondanks een totaal gebrek aan vloeipapierwikkels of formaldehyde, zijn alleen de ogen en de neus van de heilige man slechter voor de slijtage, omdat ze zich lichtjes in zijn sinussen hebben teruggetrokken. Maar uiterlijk is ook niet alles, toch? Professor Viktor Zvyagin, een deskundige van het Federaal Centrum voor Forensische Geneeskunde, nam de taak op zich om in 2004 monsters van “Het Meest Dierbare Lichaam” te bestuderen en kwam tot de conclusie dat de achteruitgang van zijn weefsel gelijk was aan de achteruitgang van iemand die slechts 36 uur daarvoor was gestorven. Toegewijden interpreteren zijn ongelooflijke toestand als bewijs dat hij de opperste staat van leegte heeft bereikt die het boeddhisme aanhangt, terwijl pelgrims zijn gezicht zoeken in de hoop dat het hun diepste kwalen zal genezen.

Corky “Ra” Nowell’s Summum

SALT LAKE CITY, UTAH

The Summum Pyramid. (Foto: Summum/CC BY-SA 2.5)

Wanneer het op religies aankomt, is een van de nieuwste gezichten op de markt dat van Summum, een gnostisch, op het christendom gebaseerd geloof dat in 1975 werd opgericht door Corky “Ra” né Nowell. Ergens tussen science fiction en new-age mysticisme predikt Summum de waarde van het mummificeren van de doden om a) de ziel soepeler van dit leven naar het volgende te laten overgaan, en b) klaar te maken voor klonen wanneer de wetenschap hun geloof inhaalt.

Op het moment van zijn dood in 2008 werd Nowell de eerste mens die de bijna 1000 uur arbeid onderging die nodig is om de moderne mummiestatus te bereiken. Ter voorbereiding had Nowell een “spiritueel testament” geschreven dat zou worden opgezegd gedurende de 77 dagen dat zijn lichaam zou worden ondergedompeld in de speciale mummificatievloeistof van Summum. Tot op de dag van vandaag is zijn gouden kist te bezichtigen in Summum’s gezamenlijke piramide-hoofdkwartier.

Financieel gezien heeft de kerk besloten dat de beste manier om de eindjes aan elkaar te knopen in deze moeilijke economische tijden is door hun specifieke merk van mummificatie aan te bieden aan ruimdenkende ongelovigen. Bijgevolg kunnen dierenliefhebbers (zoals u, beste lezer!) nu hun metgezellen laten prepareren om hen te ontmoeten op de drempel van het hiernamaals.