Door ROBERT MCNUTT, MD

De meeste docenten van evidence-based-medicine hebben het over tests als “positief, of negatief”. Een positieve test is een test waarbij het resultaat van de test abnormaal is; een negatieve test is een test waarbij het resultaat van de test normaal is. Een probleem met deze manier van onderwijzen over de waarde van testresultaten is dat artsen en patiënten vaak denken dat er maar twee mogelijke testresultaten zijn, normaal of niet. Testresultaten zijn echter nooit alleen “normaal of abnormaal”; testresultaten kunnen vele waarden aannemen, niet slechts twee.

Onderzoekers onderscheiden normale testresultaten door de test uit te voeren bij mensen die zich goed voelen. Bijvoorbeeld, honderden normale mensen zullen bloedonderzoeken laten doen en de testresultaten zullen variëren binnen een smal bereik. Het resultaat van een serumkaliumtest kan bij normale mensen bijvoorbeeld 3,0 of 4,0 zijn. Een abnormaal testresultaat voor kalium is dus een resultaat waarvan de waarde hoger is dan de hoogste in het bereik van waarden bij normale mensen. Maar hoe hoger het kaliumgehalte, des te meer kunnen de diagnose- en behandelingsbeslissingen uiteenlopen. Bij testen is de grootte van het resultaat van belang.

Een sleutelbegrip bij testen is dat de waarde van elk testresultaat kan variëren. Hoe abnormaler het is, hoe meer informatie het “bevat” voor het stellen van een diagnose. Dit lijkt misschien vanzelfsprekend, maar mijn ervaring is dat het niet in aanmerking nemen van de absolute waarde van een testresultaat een veel voorkomende oorzaak is van het missen van de juiste diagnose.

De beste manier om dit te begrijpen is door een voorbeeld te zien. In de tabel hieronder geef ik de mogelijke resultaten van één enkele test. De test is PSA, of prostaat-specifiek antigeen. Het is een test die wordt gebruikt om prostaatkanker op te sporen, maar hij is onvolmaakt omdat de PSA-test abnormaal kan zijn bij andere ziekten dan kanker.

Als een arts, of uzelf, het testresultaat alleen maar als normaal of abnormaal beschouwt, verliest u informatie over de waarde van de test. In de tabel betekent een hoge waarde (30, bijvoorbeeld, in de eerste kolom van de tabel) iets anders voor u dan een waarde van 20, of 10, of 5, ook al zijn al die waarden abnormaal (elke waarde groter dan 2 in dit voorbeeld zou abnormaal zijn).

In de tabel, ook, merk op dat een testresultaat waarde zo hoog als 30 slechts 1% van de tijd voorkomt bij mensen met kanker, dat is een klein percentage kans. Maar dat niveau van de test komt nooit voor bij andere diagnoses (in dit voorbeeld). Een waarde van 30 betekent dus dat u kanker hebt. Het is in feite een gouden-standaard testresultaat op dat niveau.

Elk ander abnormaal testresultaat met een waarde van minder dan 30 in dit voorbeeld kan de waarschijnlijkheid dat u kanker hebt vergroten, maar die waarden betekenen niet met zekerheid dat u kanker hebt.

U kunt uit deze tabel dus zien dat de werkelijke waarde van het testresultaat verschillende betekenissen heeft voor het stellen van een diagnose. Als we in toekomstige blogs aan de hand van praktijkvoorbeelden gaan kijken, zult u situaties zien waarin een diagnose werd gesteld door alleen maar te kijken naar de informatie in de feitelijke testuitslagwaarde.

Mijn belangrijkste punt voor u als diagnostische besluitvormer is dat u alles moet weten over uw testresultaten, inclusief de exacte waarde van de resultaten van elke test. Denk niet aan tests als alleen maar abnormaal of niet, ken de waarden van uw testresultaten van achter naar voren.

Robert McNutt, MD is 12 jaar lang associate editor geweest bij de Journal of the American Medical Association en daarvoor associate editor bij de Journal of General Internal Medicine. Hij is hoogleraar geneeskunde aan de Universiteit van Wisconsin en het Rush University Medical Center.