Als je in het paranormale gelooft, ben je misschien niet verbaasd als je verhalen hoort over overleden dierbaren die ’s nachts opduiken, enorme explosies die worden gehoord op het moment dat iemand wegdommelt zonder duidelijke oorzaak, en andere eigenaardige voorvallen. Maar wat als je dat niet doet?

Mijn interesse in het paranormale begon met een geïmproviseerde koffie met een collega, Chris French, die onderzoek doet naar rapporten van paranormale ervaringen. Hij vertelde me verhalen van talloze mensen die over dergelijke gebeurtenissen hadden verteld. Deze ervaringen begonnen meestal terwijl ze in bed lagen. Dan gebeurde er iets ongewoons – misschien verscheen er een demon of leek de omgeving vreemd of was er een gevoelde aanwezigheid. De persoon die deze ervaring had kon ook melden dat hij vastgelijmd was aan zijn matras, vastgeteerd in het bed, totaal niet in staat om te bewegen.

Het is niet verwonderlijk dat mensen die zulke dingen meemaken, ze als paranormaal interpreteren. Maar bepaalde verschijnselen zoals slaapverlamming bieden een alternatief voor paranormale verklaringen voor dergelijke voorvallen. Vandaar mijn interesse in het onderwerp, als slaaponderzoeker.

Slaapverlamming

Wanneer we slapen, gaan we door verschillende stadia. We beginnen de nacht in de niet-snelle oogbewegingsslaap (NREM), die steeds dieper wordt. Daarna gaan we terug tot we in de snelle oogbewegingsslaap (REM) terechtkomen. Tijdens de REM-slaap hebben we de grootste kans om levendige dromen te hebben. In dit stadium zijn we ook verlamd, misschien als een veiligheidsmechanisme om ons te stoppen onze dromen uit te voeren, zodat we niet uiteindelijk proberen te vliegen.

Maar tijdens slaapverlamming gaan kenmerken van de REM-slaap door in het wakende leven. Degenen die het ervaren zullen zich wakker voelen, maar kunnen droomachtige hallucinaties ervaren en moeite hebben om te bewegen. Deze ervaring komt vrij vaak voor, bij ongeveer 8% van de mensen (hoewel de schattingen sterk variëren, afhankelijk van aan wie we het vragen). Het is zelfs mogelijk om slaapverlamming bij sommige mensen op te wekken, door hun slaap op specifieke manieren te verstoren.

Zekere onderzoekers, waaronder de Franse, geloven dat dit een groot aantal paranormale verschijnselen verklaart. Informatie over slaapverlamming sijpelt eindelijk door in het publieke bewustzijn, maar we moeten nu meer begrijpen over deze veel voorkomende klacht.

Onze voorbereidende werkzaamheden, die ik in mijn nieuwe boek Nodding Off: The science of sleep from cradle to grave, hints op mogelijke genetische en milieu-verklaringen voor waarom sommige mensen hebben meer kans dan anderen om slaapverlamming te ervaren. Dit moet nu worden gerepliceerd met behulp van veel grotere steekproeven. Bij het bestuderen van de literatuur hebben we ook gewezen op een groot aantal andere variabelen die verband houden met deze veel voorkomende ervaring, waaronder stress, trauma, psychiatrische problemen en lichamelijke ziekten.

Exploderend hoofdsyndroom

Slaapverlamming daargelaten, hoe helpen slaaponderzoekers nog meer om paranormale ervaringen te verklaren? Mensen beschrijven soms dat ze ’s nachts enorme explosies meemaken die gewoon niet te verklaren zijn. Er is geen teken dat er een plank naar beneden is gevallen of dat een auto in brand is gevlogen. Er is niemand die de elektrische gitaar bespeelt naast hun hoofd.

Opnieuw kan dit in verband worden gebracht met onze slaap – ditmaal verklaard door het “exploderend hoofd syndroom”, een term die vrij recent is bedacht door de neuroloog JMS Pearce. Wanneer wij in slaap vallen, begint de reticulaire formatie van de hersenstam (een deel van onze hersenen dat betrokken is bij het bewustzijn) gewoonlijk ons vermogen te remmen om te bewegen, dingen te zien en te horen. Wanneer we een “knal” in onze slaap ervaren, kan dit het gevolg zijn van een vertraging in dit proces. In plaats van dat de reticulaire formatie de gehoorneuronen uitschakelt, zouden ze in één keer kunnen vuren.

Zoals bij slaapverlamming is ook dit fenomeen onder-onderzocht. Juist daarom hebben mijn collega’s en ik in 2017 de handen ineengeslagen met BBC Focus en Brian Sharpless, een vooraanstaand expert op het gebied van dit fenomeen, om gegevens over dit onderwerp te verzamelen.

Imps and ghouls

Ten slotte, wat zouden wetenschappers kunnen maken van precognitieve dromen? We dromen van een vriend die we al jaren niet meer hebben gezien en de volgende dag worden we door hem gebeld. French denkt dat de wetenschap hier ook een verklaring voor kan geven. Verwijzend naar werk van John Allen Paulos dat zich richt op waarschijnlijkheden, legt hij uit hoe zo’n gebeurtenis verrassend kan zijn op een enkele dag, maar na verloop van tijd, heel waarschijnlijk zal plaatsvinden.

Bij het onderzoek van mijn boek sprak ik met mevrouw Sinclair, die 70 is, en alleen woont. Zij vertelde mij over wat zij dacht dat een geest was die in haar huis woonde, een duivel die haar ’s nachts verstikte en andere dingen die haar versteend hadden achtergelaten. Wetenschappelijke verklaringen gaven haar een enorme troost en ze gelooft niet meer in paranormale verklaringen voor de dingen die ze meemaakte.

Onze hoop is dat wetenschappelijke verklaringen van paranormale ervaringen anderen zouden kunnen helpen door hun angst te verminderen. Vermindering van angst is ook verondersteld als een mogelijke methode om slaapverlamming te verminderen. Dus, misschien zou het verstrekken van meer informatie over deze ongewone ervaringen zelfs kunnen betekenen dat er minder kans is op dingen die ’s nachts gebeuren.