Iedere VELE MAAND heb ik een angstaanjagende ervaring midden in de nacht.
Ik word wakker maar kan me niet bewegen, behalve mijn ogen, die verwoed ronddraaien onder fladderende, zware oogleden. Ik voel een zware aanwezigheid boven op mijn borst, die de lucht uit mijn longen en keel perst. Dan doemt er een schimmige, gehulde figuur op, net binnen mijn gezichtsveld.
Ik droom niet. En hoe vaak het ook gebeurt, de paniek slaat toe. Als kind dacht ik dat de duivel een bezoek had gebracht aan mijn slaapkamer.
Slaapverlamming
Nu weet ik dat deze symptomen voortkomen uit een vreemd slaapfenomeen genaamd slaapverlamming.
Hoewel verschillende sociale en psychologische factoren de prevalentie van slaapverlamming kunnen beïnvloeden, een 2011 paper combineerde 35 studies met meer dan 36.000 deelnemers in totaal.
- De auteurs vonden dat 7.6% van de algemene Amerikaanse bevolking slaapverlamming ervaart, oplopend tot 28,3% in risicogroepen, zoals studenten die een verstoord slaappatroon hebben.
- En bij mensen met psychische stoornissen, zoals angst en depressie, ervoer 31,9% episodes in de VS.
“Wanneer je slaapverlamming ervaart, word je bewust,” vertelt Daniel Denis, een promovendus in cognitieve neurowetenschappen en onderzoeker bij het Sleep Paralysis Project, aan Business Insider. “Het idee is dat je geest wakker wordt, maar je lichaam niet.”
Waarom je niet kunt bewegen
De slaap kent drie of vier stadia van niet-REM-slaap (rapid eye movement) en één REM-staat. Hoewel mensen in elk stadium kunnen dromen, wordt REM het meest geassocieerd met levendige dromen, het type dat echt lijkt.
De hersenen blijven ook actief tijdens REM – “bijna vergelijkbaar met overdag,” legt Denis uit. Mensen raken van nature verlamd tijdens REM, waarschijnlijk om te voorkomen dat ze hun dromen uitvoeren, een proces dat bekend staat als REM-atonie.
Velen die tijdens deze staat wakker worden, openen gewoon hun ogen en beginnen zich snel te bewegen.
Maar degenen die aan slaapverlamming lijden, ervaren “een soort storing van de moleculaire klok”, zoals Denis het zegt. Om wat voor reden dan ook, REM atonie gaat door nadat je wakker bent geworden.
De meeste episodes duren een paar seconden tot een minuut, maar in veel zeldzamere gevallen, kunnen mensen 10 tot 15 minuten nodig hebben voordat ze weer volledig in beweging komen.
Maar waarom?
Over die schimmige vriend van mij – onderzoekers hebben niet de beste verklaringen voor hij/zij/het. Om te beginnen zou ik de interpretatie van mijn hersenen over mezelf kunnen ervaren. De pariëtale kwabben kunnen de neuronen in mijn hersenen controleren die mijn ledematen vertellen te bewegen, volgens een studie van UC San Diego, gepubliceerd in het tijdschrift Medical Hypotheses.
Omdat ze dat niet kunnen, hallucineert het brein de bedoelde beweging.
Denis legt uit dat de “indringer” ook te wijten zou kunnen zijn aan een overactieve amygdala, een deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor angst (onder andere dingen). “Je wordt wakker met je amygdala die schreeuwt: ‘Er is een bedreiging!'” legt hij uit.
“Dus je hersenen moeten iets verzinnen om de paradox van de amygdala die zonder reden actief is, op te lossen.” Terwijl de amygdala actief blijft tijdens de REM-slaap, kan een totale verlamming vlak na het ontwaken hem in overdrive sturen.
De ervaringen
Een van de eerste diepgaande studies over slaapverlamming in 1999 definieert de drie hoofdcategorieën van slaapverlammingshallucinaties als de “incubus,” de “indringer” en “ongewone lichamelijke ervaringen.”
In het eerste geval voelen mensen een intense druk op hun borstkas, waardoor ze het gevoel krijgen dat ze niet kunnen ademen.
Zoals de auteurs opmerken, beïnvloedt slaapverlamming alleen de “perceptie van ademhaling.” Ademhaling is gebaseerd op reflexen, dus niets scheidt deze arme paar echt van de zuurstof die ze wanhopig nodig hebben. Het voelt alleen zo omdat ze bang zijn.
“Als je in REM bent, is je ademhaling erg oppervlakkig en worden je luchtwegen behoorlijk vernauwd, dus het zou sowieso moeilijk zijn om adem te halen”, legt Denis uit.
Maar als je je daar bewust van wordt, kan het angstaanjagend zijn.
Mensen die de tweede categorie ervaren, de “indringer”, kunnen een “gevoelde aanwezigheid, angst en auditieve en visuele hallucinaties” voelen, merken de onderzoekers op. In wezen verzint je geest een visioen om een soort paradox in de hersenen op te lossen die optreedt tijdens slaapverlamming.
De auteurs beschrijven het als een “hypervigilante staat van de middenhersenen,” die mensen zeer bewust kan maken van zelfs de kleinste stimuli en “bevooroordeeld in de richting van aanwijzingen voor dreiging of gevaar.”
Daarom kan een klein geluid afschuwelijk lijken voor iemand die slaapverlamming ervaart.
Hallucinatie
De indringer en de incubus gaan hand in hand. Bij beide symptomen zijn de dreigingsgeactiveerde systemen in de amygdala betrokken, zoals eerder vermeld. Sommige mensen leggen zelfs een verband tussen de “indringer” en de incubus, en melden dat ze het gevoel hebben dat iemand hen wurgt of verstikt, zegt Denis.
Maar het derde type slaapverlammingshallucinatie, de “ongewone lichamelijke ervaringen” komen het minst vaak voor.
Wanneer mensen “ongewone lichamelijke ervaringen” ervaren, hebben ze vaak het gevoel dat ze een uittredingservaring hebben, zweven of door de kamer vliegen, zoals de studie uit 1999 uitlegt.
Dit derde type lijkt geassocieerd te zijn met REM-fasen waarin de hersenstam, cerebellaire en corticale vesticulaire centra worden geactiveerd, volgens een studie uit 2013 van 133 patiënten met paniekstoornis.
De pons, die beweging tijdens de slaap remt, valt in dat gebied, merkt Denis op. “Je hebt het gevoel dat je beweegt terwijl dat niet zo is, omdat het gebied van de hersenen dat dat coördineert overactief is,” zegt hij.
Mythen en folklore
Culturele overtuigingen hebben ook een sterke invloed op deze hallucinaties en ervaringen, wat leidt tot het ontstaan van folklore en mythe, die feit en fictie kunnen doen vervagen.
De “Old Hag,” bijvoorbeeld, is de primaire interpretatie van slaapverlamming in Newfoundland. En soortgelijke fantastische verhalen bestaan over de Boto, een roze rivierdolfijn in het Amazonebekken die ’s nachts verandert in een wellustige sluiper, verklaart “The Devil in the Room,” een documentaire die de paranormale en mythische aspecten van slaapverlamming onderzoekt.
Kijk eens naar Henry Fuseli’s olieverfschilderij uit 1781, De nachtmerrie, waarvan gedacht wordt dat het een van de duidelijkste artistieke interpretaties van slaapverlamming is.
Van zijn onderzoek zegt Denis dat “de moderne westerse cultuur” de neiging heeft om inbrekers, verkrachters en buitenaardse wezens te zien.
Preventie
Terwijl slaapverlamming erfelijk kan zijn, kan het iedereen overkomen. Factoren als slaapgebrek, slaapstoornissen, jetlag, en ploegendienst kunnen iemands waarschijnlijkheid om het te ervaren vergroten, en bepaalde groepen, zoals Afro-Amerikanen, kunnen het ook vaker ervaren.
Slaapverlammingsepisodes zijn in verband gebracht met hypertensie, epileptische aanvallen en narcolepsie, een slaapstoornis waarbij mensen hun vermogen verliezen om slaapcycli te reguleren en op willekeurige en onverwachte momenten in slaap kunnen vallen.
Hoewel stress, angst en depressie de episodes vaak triggeren, kunnen we deze factoren niet precies controleren. Dus naast het proberen om stress te verminderen en voldoende slaap te krijgen, hoe kunt u het angstaanjagende begin van slaapverlamming voorkomen?
Enkele tips
Om te voorkomen dat u op uw rug slaapt, zou kunnen helpen. Onderzoek heeft aangetoond dat mensen die slaapverlammingsepisodes ervaren drie tot vier keer meer kans hebben bij mensen die in rugligging slapen.
Sommige mensen gebruiken zelfs nachtkleding die het op de rug liggen ongemakkelijk maakt, aldus Denis.
Maar als u toch wakker wordt en merkt dat u niet kunt bewegen, richt dan al uw energie op het wiebelen met een teen of vinger.
“Zolang je maar één spier kunt bewegen, breekt dat de verlamming”, adviseert Denis.
– Christina Sterbenz/Business Insider
Heb je ooit slaapverlamming ervaren?
Poll Results: