Een 57-jarige vrouw met een voorgeschiedenis van carcinoma van de borst presenteerde zich met fijn, lanugo-achtig haar op de wangen en kin. Infiltrerend ductaal carcinoom van de rechterborst (pT1N1M0, oestrogeenreceptor-positief en progesteronreceptor-positief) was 5 jaar voor de presentatie gediagnosticeerd en werd behandeld door gemodificeerde radicale mastectomie met totale axillaire lymfeklierdissectie en adjuvante tamoxifen. Een jaar na de operatie werd een lokaal recidief geëxcideerd en bestraald en tamoxifen werd vervangen door letrozol. In de daaropvolgende 2 jaar ontwikkelde ze metastatische ziekte in subclaviculaire en contralaterale axillaire lymfeklieren, bot en lever waarvoor ze zes cycli cyclofosfamide, methotrexaat en fluorouracil kreeg gevolgd door verschillende hormoontherapieën. Vanwege progressieve ziekte 6 maanden na beëindiging van de therapie, werd zij behandeld met zes cycli doxorubicine. Drie maanden later presenteerde zij zich met overmatig fijn, ongekamd haar op haar wangen en kin (Fig. 1 en 2). Bovendien werd progressie van supra- en infraclaviculaire en contralaterale axillaire lymfadenopathie vastgesteld. Er werden geen tekenen van virilisatie of hirsutisme gezien en oksel- en schaamhaar leken normaal. Laboratoriumonderzoek, inclusief uitgebreid endocrinologisch onderzoek, bracht geen andere afwijkingen aan het licht dan een eerder vastgestelde verhoging van de leverfunctietesten, hoogstwaarschijnlijk veroorzaakt door levermetastasen. De diagnose hypertrichosis lanuginosa acquisita werd gesteld. Computertomografiescan van de thorax bevestigde progressie van lymphangitis carcinomatosa en claviculaire en contralaterale axillaire lymfadenopathie. Met docetaxel en lokale radiotherapie werd een partiële respons verkregen die samenviel met het verdwijnen van de hypertrichose. Onze patiënte overleed binnen 2 jaar na de diagnose van dit zeldzame cutane paraneoplastische syndroom.

Cutane paraneoplastische syndromen worden vaak verkeerd geïnterpreteerd als cutane metastasen of niet herkend als een marker van interne maligniteit. In het thans gemelde geval ontwikkelde zich hypertrichose tijdens progressie van bekende metastatische ziekte. In het algemeen verlopen deze cutane syndromen parallel met de tumor, verdwijnen wanneer de primaire tumor is verwijderd en verschijnen opnieuw bij lokaal recidief of verre metastasen.1

Acquired hypertrichosis lanuginosa (AHL) is een zeldzaam cutaan paraneoplastisch syndroom dat wordt gekenmerkt door de ontwikkeling van overmatige, lange, fijne, niet-gepigmenteerde haren, bij voorkeur gelokaliseerd in het gelaat.2,3 Tot nu toe zijn slechts 56 gevallen van AHL gerapporteerd,2-7 waarvan vijf gevallen geassocieerd waren met borstcarcinoom. AHL wordt het meest geassocieerd met adenocarcinoom van de long en het colon (27% en 24%, respectievelijk1,4,5), en is ook beschreven bij andere solide tumoren van de pancreas, baarmoeder, eierstok, nier, blaas, en galblaas naast leukemie en Ewing’s sarcoom. Het syndroom wordt vaker bij vrouwen dan bij mannen waargenomen (70% respectievelijk 30%)3,4 en treedt meestal op wanneer de tumor gedissemineerd is.8 Bij vrouwen moet AHL worden gedifferentieerd van hirsutisme, een subklasse van hypertrichose die wordt gedefinieerd door overmatige androgeengevoelige haargroei die zich verspreidt in een volwassen mannelijk patroon.9 De differentiële diagnose omvat andere oorzaken van verworven hypertrichose, zoals anorexia nervosa, AIDS, hersenletsel, hypothyreoïdie, polymyositis, porphyria cutanea tarda, primaire biliaire cirrose, shock, systemische lupus erythematosus, en specifieke geneesmiddelen (corticosteroïden, cyslosporine, diazoxide, interferon-α, minoxidil, penicilline, fenytoïne, spironolacton, streptomycine, en zidovudine).2,3,5,10-12 In deze geassocieerde gevallen wordt hypertrichose gekenmerkt door terminaal haar, dat meestal stug en donker is.2,8

Onze patiënte had normale bijnier- en schildklierfuncties en gebruikte geen van de bovengenoemde geneesmiddelen. Zij was enkele maanden voor de presentatie met hypertrichose behandeld met doxorubicine. Gaffney et al12 suggereren dat cytotoxische chemotherapie zelf AHL zou kunnen induceren, maar in de meerderheid van de gerapporteerde gevallen is geen associatie beschreven. Bij onze patiënte verdween het lanugo-type haar tijdens docetaxel behandeling samen met regressie van de metastase.

Het mechanisme dat verantwoordelijk is voor excessieve lanugo-type haargroei is nog onduidelijk.2,3 Er is gesuggereerd dat een nog niet geïdentificeerde tumorafgeleide humorale factor kan leiden tot een verlenging van de anagene fase (de actieve groeifase) van vellushaarfollikels, resulterend in hypertrichose.3,13

AHL wordt vaak geassocieerd met symptomen als brandende glossitis, papillaire hypertrofie van de tong, smaak- of reukstoornissen, diarree, lymfadenopathie, en gewichtsverlies.4,14 Onze patiënt presenteerde zich met abnormale haargroei en progressieve lymfadenopathie; er werden echter geen andere klinische kenmerken waargenomen.

Hoewel bij sommige patiënten hogere niveaus van gonadotropine, carcino-embryonaal antigeen, en cortisol in de urine werden gevonden, zijn er geen consistente biochemische afwijkingen gerapporteerd.2,8

Het optreden van AHL gaat meestal gepaard met een slechte prognose, aangezien de meeste patiënten binnen 3 jaar na de eerste diagnose bezwijken.3 De behandeling van AHL is gericht op het wegnemen van de oorzaak, wat vaak resulteert in het verdwijnen van de ziekte. Bij onze patiënte werd een gedeeltelijke regressie van de metastasen vastgesteld tijdens de tweedelijns chemotherapie, samen met het verdwijnen van de hypertrichose.

Fig 1.

Fig 2.

© 2007 by American Society of Clinical Oncology