Een zuidelijke stad is nu synoniem geworden met de voortdurende plaag van het racisme in de Verenigde Staten.

Een jaar geleden kwamen blanke supremacisten bijeen voor “Unite the Right” in Charlottesville, om te protesteren tegen de verwijdering van een standbeeld van de Confederatie.

In de dagen die volgden, werden twee van hen, Christopher C. Cantwell en James A. Fields Jr., nogal prominent.

Het HBO-programma “Vice News Tonight” profileerde Cantwell in een aflevering en toonde hem racistische en antisemitische uitlatingen en gewelddadige fantasieën spuien. Fields werd berucht nadat hij een auto in een groep ongewapende demonstranten had geploegd, waarbij de 32-jarige Heather Heyer om het leven kwam.

Dit drama definieert vandaag de aard van het moderne racisme vooral als Zuidelijk, belichaamd in tiki-fakkels, Confederatievlaggen en gewelddadige uitbarstingen.

Als historici van rassen in Amerika geloven wij dat zo’n eenzijdige kijk voorbijgaat aan hoe diepgeworteld, wijdverspreid en veelzijdig racisme in het hele land is en is geweest.

Jim Crow geboren in het Noorden

Racisme heeft diepe historische wortels in het Noorden, waardoor de chaos en het geweld van Charlottesville deel uitmaken van een nationaal historisch fenomeen.

Cantwell is geboren en getogen in Stony Brook, Long Island, en woonde in New Hampshire op het moment van de mars. Fields is geboren in Boone County, Kentucky, op een steenworp afstand van Cincinnati, Ohio, en woonde in Ohio toen hij door een menigte heenploegde.

Jim Crow, het systeem van wetten dat segregatie en zwart kiesrecht bevorderde, begon in het Noorden, niet in het Zuiden, zoals de meeste Amerikanen geloven. Lang voor de Burgeroorlog hadden noordelijke staten als New York, Massachusetts, Ohio, New Jersey en Pennsylvania wetten die de rassenscheiding van zwarte mensen en hun politieke rechteloosheid bevorderden.

Als racisme alleen wordt voorgesteld in spugen en schreeuwen, in fakkels en burgerwachten en een trouw aan de Confederatie, kunnen veel Amerikanen gerust zijn, in de overtuiging dat zij weinig verantwoordelijkheid dragen in de bestendiging ervan. Maar de waarheid is, dat Amerikanen over het hele land verantwoordelijkheid dragen voor rassenscheiding en ongelijkheid.

Studie van de lange geschiedenis van het Jim Crow Noorden maakt ons duidelijk dat er niets regionaals was aan blanke suprematie en haar aanhangers. Er is een groter landschap van segregatie en strijd in het “liberale” Noorden dat het nationale karakter van de Amerikaanse apartheid in scherp reliëf brengt.

Racisme in het Noorden gaf regio vorm

In de 19e eeuw daagden zwarte en blanke abolitionisten en vrije zwarte activisten de Jim Crow-praktijken van het Noorden uit en voerden ze oorlog tegen de slavernij in het Zuiden en het Noorden.

Er was brede steun, zowel in het Noorden als in het Zuiden, voor blanke suprematie. Abraham Lincoln, die campagne voerde om de verspreiding van de slavernij buiten het Zuiden tegen te gaan, heeft bijvoorbeeld bij de verkiezingen van 1860 en 1864 ternauwernood de staat New York gewonnen, maar hij verloor beide door een aardverschuiving in New York City. Lincoln’s overwinning in 1864 kwam met slechts 50,5 procent van de populaire stemmen van de staat.

New Yorkse banken leenden Zuidelijken tientallen miljoenen dollars, en New Yorkse reders voorzagen Zuidelijke katoenproducenten van de middelen om hun producten op de markt te krijgen. Met andere woorden, New York City werd in stand gehouden door een slaveneconomie. En New Yorkers uit de arbeidersklasse geloofden dat de afschaffing van de slavernij de stad zou overspoelen met goedkope zwarte arbeidskrachten, waardoor nieuw aangekomen immigranten zonder werk zouden komen te zitten.

‘Beloofd land dat het niet was’

Malig racisme was in het hele politieke, economische en sociale leven van het Noorden in de 18e en 19e eeuw te zien. Maar de kankerachtige geschiedenis van het Jim Crow Noorden heeft zich in het midden van de 20e eeuw uitgebreid.

Zesen miljoen zwarte mensen trokken tussen 1910 en 1970 naar het noorden en westen, op zoek naar werk, verlangend naar onderwijs voor hun kinderen en op de vlucht voor racistisch terrorisme.

De verjonging van de Ku Klux Klan in het begin van de 20e eeuw, het bevorderen van pseudo-wetenschappelijk racisme bekend als “eugenetica,” immigratiebeperking en rassenscheiding, vond soepele steun in delen van het Noorden, van Californië tot Michigan tot Queens, New York – niet alleen in de staten van de oude Confederatie.

De KKK was een zichtbaar en openlijk voorbeeld van wijdverbreid Noordelijk racisme dat heimelijk en verraderlijk bleef. In de loop van de 20e eeuw versterkten noordelijke wetten, beleid en politiestrategieën Jim Crow.

In de noordelijke woningbouw hield de New Deal-tijd de Home Owners Loan Corporation raciaal gesegregeerde buurten in stand en creëerde deze. Het onderzoek van de geleerden Robert K. Nelson, LaDale Winling, Richard Marciano en Nathan Connolly, via hun waardevolle website, Mapping Inequality, maakt deze geschiedenis zichtbaar en onloochenbaar.

Het ruimtelijkeordeningsbeleid in het Noorden hield de rassenscheiding op scholen in stand. Discriminatie op het gebied van werkgelegenheid droeg bij tot economische onderontwikkeling van bedrijven en buurten, en tot destabilisatie van gezinnen. Misdaadstatistieken werden een modern wapen om de criminalisering van zwarte bevolkingsgroepen in de steden van het Noorden en agressieve vormen van politieoptreden te rechtvaardigen.

Een nauwkeurig onderzoek van de geschiedenis van het Jim Crow Noorden – wat Rosa Parks het “beloofde noorden dat er niet was” noemde – laat zien hoe rassendiscriminatie en segregatie als systeem functioneerden.

Juryleden, politieagenten, schoolbestuurders en vele anderen creëerden en onderhielden de steigers voor een noordelijk Jim Crow-systeem dat zich in het volle zicht verborg.

Het beleid van de New Deal, in combinatie met de groeiende vrees van blanke Amerikanen voor de migranten die van het Zuiden naar het Noorden trokken, creëerde een systematisch rauw akkoord voor de zwarte bevolking van het land.

Segregatie verergerde na de New Deal van de jaren 1930 op meerdere manieren. Zo beoordeelde de Federal Housing Administration buurten op raciale homogeniteit van woningen en scholen. Hulp voor afhankelijke kinderen bewerkte een vereiste voor “geschikte woningen” op discriminerende wijze. Beleidsmakers en intellectuelen gaven zwarte “culturele pathologie” de schuld van sociale ongelijkheid.

Terugvechten

Geconfronteerd met deze nieuwe realiteiten daagden zwarte mensen onophoudelijk en herhaaldelijk het noordelijke racisme uit, waarbij ze bewegingen opbouwden van Boston tot Milwaukee tot Los Angeles. Ze werden vaak geconfronteerd met het argument dat dit niet het Zuiden was. Ze vonden het moeilijk om de nationale aandacht te richten op de noordelijke onrechtvaardigheid.

Veel noorderlingen, zelfs degenen die aandrongen op verandering in het Zuiden, zwegen en verzetten zich vaak tegen veranderingen in eigen land. Een van de grootste successen van de moderne burgerrechtenbeweging – de Civil Rights Act van 1964 – bevatte een belangrijk achterdeurtje om te voorkomen dat de desegregatie van scholen naar noordelijke gemeenschappen zou komen.

In een opiniepeiling van de New York Times in 1964 vond een meerderheid van de New Yorkers dat de burgerrechtenbeweging te ver was gegaan.

Jim Crow-praktijken ontvouwden zich ondanks veronderstelde “kleurenblindheid” bij degenen die zichzelf als liberaal beschouwden. En het ontwikkelde zich niet alleen door zuidelijk conservatisme, maar ook door New Deal en Great Society liberalisme.

Inzicht in het racisme in Amerika anno 2018 betekent niet alleen dat de lange geschiedenis van racistische praktijken en ideologieën in het Zuiden moet worden onderzocht, maar ook de lange geschiedenis van racisme in het Jim Crow Noorden.