De aanbevelingen voor zuivelproducten uit de Dietary Guidelines for Americans 2015-2020 zijn gebaseerd op klinische kortetermijnstudies die hebben aangetoond dat een hogere inname van calcium leidt tot een kleine toename van de botmineraaldichtheid. Na een jaar zijn de verschillen in botdichtheid echter niet significant in vergelijking met een placebo. Meta-analyses van prospectieve studies hebben geen verband gevonden tussen de totale inname van zuivelproducten en het risico op heupfracturen.

De effecten van zuivelproducten zijn vooral van belang bij kinderen omdat calcium en vitamine D een belangrijke rol spelen bij de botgroei. Deze voedingsstoffen zijn essentieel, maar de kritische vraag is hoeveel nodig is om het risico op botbreuken te minimaliseren.

• Een gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek volgde 240 meisjes en jongens in de leeftijd van 9-16 jaar gedurende 18 maanden die bij aanvang een lagere zuivelinname hadden (minder dan 800 mg calcium per dag). Er werden geen verschillen gevonden in botmineraaldichtheid bij kinderen die tot 3 porties zuivel per dag aten versus 2 porties. Deze bevindingen suggereren dat meer dan twee porties per dag de botmineraaldichtheid niet doen toenemen.

• In een groot cohortonderzoek waarbij 96.000 mannen en vrouwen gedurende 22 jaar werden gevolgd, werd niet gevonden dat een grotere inname van melk tijdens de tienerjaren geassocieerd was met een lager risico op heupfracturen later in het leven. In feite werd elk extra glas melk per dag tijdens de tienerjaren geassocieerd met een 9% hoger risico op heupfracturen bij mannen. Een deel van dit risico hield verband met een grotere lichaamslengte, een onafhankelijke risicofactor voor heupfracturen. Bij tienermeisjes werd geen verband gevonden.

Soms wordt in onderzoek gekeken naar de calciuminname vergeleken met de calciumbalans (hoeveel calcium wordt gegeten uit voedingsmiddelen en supplementen vergeleken met hoeveel calcium het lichaam kwijtraakt). De calciumbalans is positief tijdens de groeifasen, zoals in de kindertijd en de adolescentie. De calciumbalans is negatief bij ouderen, wanneer het risico op botverlies toeneemt. Studies hebben aangetoond dat de hoeveelheid calcium die nodig is om een positieve calciumbalans te bereiken, verschilt per bevolkingsgroep. Hoewel de Amerikaanse aanbeveling van ongeveer 3 kopjes melk of zuivelproducten per dag ongeveer 900-1000 mg calcium levert, hebben sommige studies aangetoond dat kinderen en volwassenen een positieve calciumbalans kunnen bereiken met slechts 400 mg per dag.

Meer dan de helft van het type vet in zuivel is verzadigd, wat een bekende risicofactor is voor hartaandoeningen en de reden waarom de Dietary Guidelines for Americans alleen niet-/laag-vet zuivelproducten aanbeveelt. Echter, het verwijderen van een soort voedsel uit het dieet betekent meestal het vervangen door een ander. Het vervangen van verzadigd vet door vetarm voedsel, maar mogelijk ook door meer geraffineerde koolhydraten, kan helpen om het “slechte” LDL-cholesterol te verlagen, maar kan de triglyceriden doen stijgen, een andere risicofactor voor hart- en vaatziekten. Hoge bloedwaarden triglyceriden kunnen leiden tot aderverkalking.

• Gebaseerd op grote cohortstudies, lijken zuivelproducten te beschermen tegen hart- en vaatziekten in vergelijking met vergelijkbare porties rood vlees of geraffineerde koolhydraten. Er wordt echter een verhoogd risico op hart- en vaatziekten gezien bij het eten van zuivelproducten in vergelijking met vis, noten of onverzadigde vetten. De resultaten waren vergelijkbaar met volvette versus magere zuivel.
• In de PURE-studie (Prospective Urban Rural Epidemiology), een groot multinationaal cohort dat gedurende negen jaar meer dan 136.000 deelnemers uit 21 landen volgde, werd gekeken naar het verband tussen zuivelinname en sterfte en hart- en vaatziekten. Uit het onderzoek bleek dat een hogere zuivelinname (meer dan 2 porties per dag), met name melk en kaas, in vergelijking met geen zuivelinname samenhing met een 17% lager risico op overlijden door welke oorzaak dan ook, een 14% lager risico op hart- en vaatziekten en een 34% lager risico op een beroerte. Een hogere inname van verzadigd vet uit zuivel werd niet in verband gebracht met overlijden of CVD. De PURE-studie omvatte voornamelijk landen met lage en middeninkomens waar geraffineerde koolhydraten een groter deel van het dieet uitmaken en zuivelproducten minder vaak worden gegeten. In landen waar de voedselvariëteit beperkter is, kan het toevoegen van een matige hoeveelheid zuivelproducten dus een gunstig effect hebben op de cardiovasculaire gezondheid, indien het koolhydraten in het dieet vervangt.

Het bewijs over zuivelproducten en hun relatie tot diabetes mellitus type 2 (T2DM) is niet eenduidig. Terwijl bevolkingsonderzoeken naar de totale zuivelinname weinig of geen verband met T2DM aantonen, wijzen nadere evaluaties van specifieke voedingsmiddelen zoals yoghurt op een mogelijk beschermend effect. De eiwitten en probiotica in yoghurt kunnen helpen om de bloedglucose te verlagen en de darmmicrobiota te beïnvloeden die gewichtstoename voorkomen.

• Een meta-analyse van 22 cohortstudies met meer dan 579.000 individuen vond een zwak verband tussen een hogere totale zuivelinname (zowel volvette als vetarme soorten) en een lager risico op T2DM. Wanneer specifiek naar yoghurt werd gekeken, vond de studie een sterkere associatie van een lager diabetesrisico bij een matige inname.
• Een prospectieve studie van drie grote cohorten van 194.458 mannen en vrouwen van de Health Professionals Follow-up Study en de Nurses’ Health Study I en II toonde aan dat de totale inname van zuivel, met inbegrip van volle en magere zuivel, niet geassocieerd was met het risico op T2DM. Eén portie yoghurt per dag werd echter geassocieerd met een 17% lager risico op diabetes.

De soorten verzadigde vetten in zuivel hebben ook meer aandacht gekregen, omdat sommige soorten verzadigde vetzuren in zuivel anders zijn dan die in rood vlees, en een neutraler effect op het bloedcholesterol kunnen hebben. In een onderzoek onder 3333 volwassenen van de Nurses’ Health Study en de Health Professional’s Follow-up Study werden de bloedwaarden van verschillende zuivelvetzuren van de deelnemers beoordeeld. Daaruit bleek dat hogere bloedwaarden van deze verzadigde vetzuren geassocieerd waren met minder gevallen van T2DM. Het is echter mogelijk dat de metabole afwijkingen die vele jaren voorafgaan aan de diagnose van T2DM de bloedspiegels van deze vetzuren hebben beïnvloed.

Er is gespeculeerd dat, hoewel volvette zuivel meer calorieën en vet bevat dan zuivel met verlaagd vetgehalte, de volvette versies wellicht beter smaken en meer vulling geven. Dit zou op zijn beurt extra snacken tussen maaltijden door of zelfs minder eten over de dag kunnen voorkomen. Uit gerandomiseerde klinische studies is echter geen algemeen effect van zuivelproducten op gewichtsverlies of veranderingen in lichaamsgewicht gebleken. In een groot prospectief onderzoek onder drie cohorten mannen en vrouwen was er geen verband tussen de inname van magere en volle melk en kaas en gewichtsveranderingen, hoewel yoghurt in het dieet geassocieerd was met minder gewichtstoename na verloop van tijd.

Het vet in zuivel bevat oestrogene hormonen die in verband worden gebracht met een hoger risico op sommige hormoongerelateerde kankers. Grote hoeveelheden zuivelproducten in de voeding worden in verband gebracht met bepaalde kankers, waaronder endometrium- en prostaatkanker, maar met een lager risico op colorectale kanker. De bevindingen voor borstkanker zijn niet consistent.

• Een prospectief onderzoek bij 68.019 vrouwen toonde aan dat de totale inname van zuivel geassocieerd was met een groter risico op endometriumkanker bij postmenopauzale vrouwen die geen hormoontherapie kregen, een bevinding die mogelijk verband houdt met het gehalte aan geslachtshormonen van zuivelproducten.
• In een prospectieve studie met 926 mannen van de Physicians’ Health Study bij wie niet-gemetastaseerde prostaatkanker werd vastgesteld en die tot 10 jaar werden gevolgd, werd gekeken naar de zuivelinname in relatie tot sterfgevallen door kanker. Mannen die dagelijks drie of meer porties zuivelproducten aten hadden een 76% verhoogd risico op overlijden aan alle oorzaken en een 141% verhoogd risico op overlijden aan prostaatkanker in vergelijking met degenen die minder dan één zuivelproduct per dag aten. Er was weinig verschil in risico tussen vetrijke en vetarme zuivel.
  • Een meta-analyse uit 2014 vond dat hoge inname van zuivelproducten, melk, vetarme melk, kaas, en totaal, voedings- en zuivelcalcium, maar niet supplementair of niet-zuivelcalcium, het totale risico op prostaatkanker kan verhogen. Volgens de auteurs suggereren de resultaten dat andere bestanddelen van zuivelproducten dan vet en calcium het risico op prostaatkanker kunnen verhogen.
• Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds rapporteert sterke aanwijzingen dat zuivelproducten het risico op colorectale kanker verlagen. Dit is waarschijnlijk, althans gedeeltelijk, te danken aan hun hoge calciumgehalte. In een studie die 477.122 mannen en vrouwen 11 jaar lang volgde, werd gekeken naar volvette en magere zuivelproducten en colorectale kanker; er werd geen verschil gevonden in het schijnbaar beschermende effect van zuivelproducten op basis van het vetgehalte.
• In een prospectieve studie van 52.795 Noord-Amerikaanse vrouwen werd een hogere inname van melk (maar niet van kaas of yoghurt) in verband gebracht met een groter risico op borstkanker. In een andere studie van het dieet van adolescenten bleek de inname van melk echter geen verband te houden met een toekomstig risico op borstkanker.

1. U.S. Department of Agriculture, U.S. Department of Health and Human Services. Wetenschappelijk rapport van het 2015 Dietary Guidelines Advisory Committee. Washington, DC: U.S. Gov’t Printing Offices.
2. Elders PJ, Lips P, Netelenbos JC, van Ginkel FC, Khoe E, van der Vijgh WJ, van der Stelt PF. Long-term effect of calcium supplementation on bone loss in perimenopausal women. Journal of Bone and Mineral Research. 1994 Jul;9(7):963-70.
3. Bian S, Hu J, Zhang K, Wang Y, Yu M, Ma J. Dairy product consumption and risk of hip fracture: a systematic review and meta-analysis. BMC Volksgezondheid. 2018 Dec 1;18(1):165.
4. Matía-Martín P, Torrego-Ellacuría M, Larrad-Sainz A, Fernández-Pérez C, Cuesta-Triana F, Rubio-Herrera MÁ. Effects of milk and dairy products on the prevention of osteoporosis and osteoporotic fractures in Europeans and non-Hispanic Whites from North America: a systematic review and updated meta-analysis. Advances in Nutrition. 2019 May 1;10(suppl_2):S120-43.
5. Vogel KA, Martin BR, McCabe LD, Peacock M, Warden SJ, McCabe GP, Weaver CM. Het effect van zuivelinname op botmassa en lichaamssamenstelling bij vroeg puberale meisjes en jongens: een gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek. Het Amerikaanse tijdschrift voor klinische voeding. 2017 May 1;105(5):1214-29.
6. Feskanich D, Bischoff-Ferrari HA, Frazier AL, Willett WC. Melkconsumptie tijdens tienerjaren en risico op heupfracturen bij oudere volwassenen. JAMA pediatrics. 2014 Jan 1;168(1):54-60.
7. Abrams SA, Griffin IJ, Hicks PD, Gunn SK. Pubermeisjes passen zich slechts gedeeltelijk aan aan een lage calciuminname via de voeding. Journal of Bone and Mineral Research. 2004 May;19(5):759-63.
8. Willett WC, Ludwig DS. Melk en gezondheid. New England Journal of Medicine. 2020 Feb 13;382(7):644-54.
9. Bernstein AM, Sun Q, Hu FB, Stampfer MJ, Manson JE, Willett WC. Major dietary protein sources and the risk of coronary heart disease in women. Circulation. 2010 Aug 31;122(9):876.
10. Bernstein AM, Pan A, Rexrode KM, Stampfer M, Hu FB, Mozaffarian D, Willett WC. Dietary protein sources and the risk of stroke in men and women. Stroke. 2012 Mar;43(3):637-44.
11. Chen M, Li Y, Sun Q, Pan A, Manson JE, Rexrode KM, Willett WC, Rimm EB, Hu FB. Dairy fat and risk of cardiovascular disease in 3 cohorten van Amerikaanse volwassenen. Het Amerikaanse tijdschrift voor klinische voeding. 2016 Nov 1;104(5):1209-17.
12. Dehghan M, Mente A, Rangarajan S, Sheridan P, Mohan V, Iqbal R, Gupta R, Lear S, Wentzel-Viljoen E, Avezum A, Lopez-Jaramillo P. Association of dairy intake with cardiovascular disease and mortality in 21 countries from five continents (PURE): a prospective cohort study. The Lancet. 2018 Nov 24;392(10161):2288-97.
13. Chen M, Sun Q, Giovannucci E, Mozaffarian D, Manson JE, Willett WC, Hu FB. Zuivelconsumptie en risico op type 2 diabetes: 3 cohorten van Amerikaanse volwassenen en een geactualiseerde meta-analyse. BMC geneeskunde. 2014 Dec 1;12(1):215.*Disclosure: DM is lid van de wetenschappelijke adviesraad van Unilever Noord-Amerika.
14. Gijsbers L, Ding EL, Malik VS, De Goede J, Geleijnse JM, Soedamah-Muthu SS. Consumption of dairy foods and diabetes incidence: a dose-response meta-analysis of observational studies. Het Amerikaanse tijdschrift voor klinische voeding. 2016 Apr 1;103(4):1111-24.*Disclosure: SSS-M, KMG, and ELD reported receiving prior funding from one or more of the following: Dairy Research Institute, Global Dairy Platform, Dutch Dairy Association, en Dairy Australia. Eventuele eerdere sponsors hadden geen rol in het ontwerp en de uitvoering van het onderzoek, het verzamelen en analyseren van gegevens, de interpretatie van de gegevens, de beslissing om te publiceren, of de voorbereiding van dit manuscript.
15. Yakoob MY, Shi P, Willett WC, Rexrode KM, Campos H, Orav EJ, Hu FB, Mozaffarian D. Circulerende biomarkers van zuivelvet en risico van incident diabetes mellitus onder mannen en vrouwen in de Verenigde Staten in twee grote prospectieve cohorten. Circulation. 2016 Apr 26;133(17):1645-54.*Disclosure: DM meldt ad hoc honoraria van Amarin, Astra Zeneca, Haas Avocado Board, Bunge, en Life Sciences Research Organization. Harvard University is houder van een octrooi, met DM als mede-uitvinders, voor het gebruik van trans-palmitoleïnezuur ter voorkoming en behandeling van insulineresistentie, diabetes type 2, en aanverwante aandoeningen.
16. Chen M, Pan A, Malik VS, Hu FB. Effecten van zuivelinname op lichaamsgewicht en vet: een meta-analyse van gerandomiseerde gecontroleerde trials. Het Amerikaanse tijdschrift voor klinische voeding. 2012 Oct 1;96(4):735-47.
17. Mozaffarian D, Hao T, Rimm EB, Willett WC, Hu FB. Changes in diet and lifestyle and long-term weight gain in women and men. New England Journal of Medicine. 2011 Jun 23;364(25):2392-404.
18. Ganmaa D, Cui X, Feskanich D, Hankinson SE, Willett WC. Milk, dairy intake and risk of endometrial cancer: Een 26-jarige follow-up. Internationaal tijdschrift voor kanker. 2012 Jun 1;130(11):2664-71.
19. Yang M, Kenfield SA, Van Blarigan EL, Wilson KM, Batista JL, Sesso HD, Ma J, Stampfer MJ, Chavarro JE. Dairy intake after prostate cancer diagnosis in relation to disease-specific and total mortality. International journal of cancer. 2015 Nov 15;137(10):2462-9.
20. Aune D, Navarro Rosenblatt DA, Chan DS, Vieira AR, Vieira R, Greenwood DC, Vatten LJ, Norat T. Dairy products, calcium, and prostate cancer risk: a systematic review and meta-analysis of cohort studies. Het Amerikaanse tijdschrift voor klinische voeding. 2015 Jan 1;101(1):87-117.
21. World Cancer Research Fund/American Institute for Cancer Research. Continuous Update Project Expert Report 2018. Vlees, vis en zuivelproducten en het risico op kanker. https://www.wcrf.org/sites/default/files/Meat-Fish-and-Dairy-products.pdf Accessed 11/18/19.
22. Murphy N, Norat T, Ferrari P, Jenab M, Bueno-de-Mesquita B, Skeie G, Olsen A, Tjønneland A, Dahm CC, Overvad K, Boutron-Ruault MC. Consumption of dairy products and colorectal cancer in the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC). PloS one. 2013 Sep 2;8(9):e72715.
23. Fraser GE, Jaceldo-Siegl K, Orlich M, Mashchak A, Sirirat R, Knutsen S. Dairy, soy, and risk of breast cancer: those confounded milks. International Journal of Epidemiology. 2020 Feb 25.
24. Linos E, Willett WC, Cho E, Frazier L. Adolescent dieet in relatie tot borstkanker risico bij premenopauzale vrouwen. Kanker Epidemiologie en Preventie Biomarkers. 2010 Mar 1;19(3):689-96.
25. Willett W, Rockström J, Loken B, Springmann M, Lang T, Vermeulen S, Garnett T, Tilman D, DeClerck F, Wood A, Jonell M. Food in the Anthropocene: the EAT-Lancet Commission on healthy diets from sustainable food systems. The Lancet. 2019 Feb 2;393(10170):447-92.