Ik was klein voor mijn leeftijd. Toen ik van de middelbare school kwam, was ik 1,80 m en 90 kilo. (In de eerste twee jaar van mijn studie kwam daar nog 5 cm en 25 pond bij.) Op de middelbare school was ik nog kleiner. Toen ik twaalf was, begonnen mijn jongere (maar langere) zus en een vriendin van haar te scanderen: “Sam is klein, kort broekje, mager broekje, dinky Sam!” En ik gaf haar een mep.

Mijn vader was er getuige van. Hij was nog nooit zo snel geweest. Hij haastte me naar zijn kantoor, zo snel als een kogel en zette me op de bank. En toen vertraagde de tijd. Met een verrassende zachtheid fluisterde hij, “Schaam je je voor jezelf? Dat zou je wel moeten.” En ik schaamde me. Heel erg. Hij vroeg me hoe mijn schaamte voelde, en ik zei:

• Ik schaam me dat ik zo klein en mager ben;
• Ik ben vernederd dat ik in woede uitbarstte, en ontzet dat ik iemand sloeg die jonger was dan ik;
• Ik ben vernederd dat de vriend van mijn zus me het zag doen, en ik ben bang omdat jij het ook deed;
• Ik voel me dom, zwak, vies, en beschaamd.

Mijn vader begon te huilen. Dat deed ik ook. Mijn vader vertelde me toen dat toen Jezus aan het kruis hing, hij niet alleen onze straf op zich nam, maar ook onze schaamte. Hij zei dat de enige manier om ons van het gevoel van schaamte te bevrijden, is te zien hoe Jezus alle schande die we ooit hebben gevoeld in zich opneemt.

Hij vroeg me elk punt van schaamte tot God te bidden, en het aan Hem te geven, zoals in: “Jezus, ik schaam me dat ik zo klein ben; hebt U dat aan het kruis genomen? Ik voel me dom en vies; heeft U dat ook opgenomen? Ik schaam me dat ik mijn zus geslagen heb; hebt U dat ook voor mij opgenomen?”

Het was de eerste keer in mijn leven dat ik God diep aanbad.

Agnostisch advies zal ons falen

Schaamte is een van de meer slopende trauma’s die mensen ervaren. In de afgelopen dertig jaar is de boekenindustrie geëxplodeerd met oplossingen om de zelfvernietigende spiraal ervan te bestrijden.

En toch explodeert de epidemie van schaamte nog sneller. Vraag een willekeurige groep westerlingen of zij zich veel schuldig voelen in hun leven, en je zult weinig opgestoken handen zien. Vraag hen of ze schaamte voelen, en elke hand schiet omhoog. Behalve degenen die zich te erg schamen om het toe te geven.

Veel schrijvers schrijven oplossingen voor onze schaamte voor: wees zelfcompassievol, grijp naar eigenwaarde, oefen positief denken, en herschrijf de verhalen die we over onszelf vertellen.

Ondanks de opkomende vloed van boeken en adviezen, blijven we overspoeld door schaamte. Waarom? Omdat deze antwoorden agnostisch zijn – niet anti-God maar verstoken van God – en schaamte is diep spiritueel.

Verering

Dan Allender zei: “Schaamte is een uitstekend pad om bloot te leggen … waar we geloven dat leven kan worden gevonden. Het legt de strategieën bloot die we gebruiken om om te gaan met een wereld die niet onder onze controle staat.”

Toen ik twaalf was, dacht ik dat “leven gevonden kon worden” door groter of sterker te zijn. Nadat ik mijn zus geslagen had, dacht ik dat “leven gevonden kon worden” door meer zelfbeheersing te hebben. Bij gebrek aan deze levensbrengers, voelde ik schaamte. Aanbidding is datgene waaraan wij de ultieme waarde toekennen; alles waartoe wij ons wenden om leven te vinden, is het voorwerp van onze aanbidding.

Met andere woorden, ik ploeterde mij door aanbidding een moeras van schaamte in, en de enige uitweg uit mijn schaamte was mijn aanbidding te veranderen. Thomas Chalmers zei het zo: “De enige manier om het hart te ontdoen van een oude genegenheid is door de uitdrijvende kracht van een nieuwe.”

Agnostische therapeuten adviseren: “Verwerp schaamte, verban het gewoon, en beoefen zelfcompassie.” Maar dat advies werkt niet. En het zal nooit werken. Schaamte is in wezen spiritueel en dus is de oplossing ervan.

Mijn vader adviseerde: “Bid je schaamte tot God, elke splinter, elke scherf, en zie Jezus absorberen in zijn wezen al uw vernedering, afwijzing, en ontoereikendheid. Zie hem je schaamte opzuigen tot het weg is.” Jezus bad de psalmen elke dag. Hij zou dit vers wel duizend keer gebeden hebben:

Versterk mij naar uw belofte, opdat ik leef, en laat mij niet beschaamd worden in mijn hoop! (Psalm 119:116)

Maar Jezus werd te schande gemaakt, hoewel Hij alleen het niet verdiende. Hij maakte onze schande en naaktheid openbaar, zodat wij nooit meer bang hoeven te zijn voor schande. Aan het kruis riep Hij tot de Vader: “Geef hun de belofte van Psalm 119, en geef Mij hun schande.”

Sam

P. S. Veel slachtoffers van trauma’s (vooral seksueel geweld) voelen schaamte voor hun verleden. Maar net zoals schuld waar of onwaar kan zijn, zo kan ook schaamte waar of onwaar zijn. De Schrift is duidelijk: we worden niet verantwoordelijk gehouden als er tegen ons gezondigd wordt. Voor sommigen van ons is het genoeg om te weten dat we niet schuldig zijn voor die mishandelingen. Maar voor anderen voelen we nog steeds hun schaamte, en seculiere antwoorden hebben gefaald.

Zelfs in valse schaamte, kan aanbidding onze grootste bondgenoot zijn. Jezus nam onze echte schaamte op zich (door al ons gevoel van vuilheid in zich op te nemen), maar hij nam ook onze valse schaamte op zich (hij werd vreselijk mishandeld door de autoriteiten die juist geacht werden mensen te beschermen). Hij werd gelyncht om zijn liefde voor ons.