Sommige gevolgen van een slechte nachtrust liggen voor de hand – vermoeidheid, concentratieproblemen, een hunkering naar bed. Maar sommige andere gevolgen, zoals een zwakkere drang om de volgende dag sociaal te zijn, worden vaak over het hoofd gezien omdat ze onverwacht zijn of verkeerd worden begrepen. In een studie die eind vorig jaar werd gepubliceerd, richtte een team van wetenschappers van de University of California, Berkeley, hun aandacht op een ander verborgen probleem van beperkte slaap: angst.

Het blijkt dat er een nauw verband is tussen hoe lang mensen slapen en hoe ze de wereld ervaren. Hoe langer mensen zonder slaap zitten, hoe angstiger ze zich gaan voelen. Slaapstoornissen zijn ook een veel voorkomend symptoom van belangrijke stemmingsstoornissen zoals depressie. Verbetering van de slaapkwaliteit is een vroeg doelwit voor veel therapiebenaderingen, want als mensen beter slapen, voelen ze zich beter.

Het zou kunnen dat verdriet en zorgen gewoon gevolgen zijn van zich moe voelen, maar het zou ook kunnen dat er directe verbanden zijn tussen slaap en stemmingsregulerende systemen in de hersenen. Om deze vraag te beantwoorden, onderzochten de Berkeley-onderzoekers de angstniveaus van mensen zowel na een normale nachtrust als na een tweede nacht van volledig slaaptekort. Bovendien registreerden ze de hersenactiviteit van elke persoon terwijl ze video’s bekeken die hen ongemakkelijk maakten (bijvoorbeeld getuige zijn van een huilend jong kind).

Zoals verwacht, voelden mensen zich angstiger wanneer ze van slaap werden beroofd dan wanneer ze mochten slapen. Toen de onderzoekers met een hersenscanner in het hoofd van mensen keken, ontdekten ze dat een hersengebied dat bekend staat als de mediale prefrontale cortex – een gebied dat is gekoppeld aan emotionele controle – zijn activiteit verminderde wanneer mensen een slaaptekort hadden. Meer specifiek was dit gebied van de hersenen minder actief in reactie op de stress veroorzaakt door het kijken naar ongemakkelijke video’s. Dit suggereert dat hersenen met slaaptekort minder goed in staat zijn hun reactie op kortstondige stressvolle gebeurtenissen te controleren.

Gevoelens van stress en angst na een slechte nachtrust lijken te worden aangedreven door een verzwakt emotioneel controlesysteem in de hersenen.

Het amygdala-gebied van de hersenen vertoonde daarentegen het tegenovergestelde patroon: een sterkere reactiviteit na slaaptekort. In tegenstelling tot de mediale prefrontale cortex, die betrokken is bij het reguleren van emoties en acties, is de amygdala nauw verbonden met de feitelijke ervaringen van emoties, met name het gevoel van angst.

Hoe meer de mediale prefrontale cortex zijn activiteit verminderde na slaaptekort, hoe angstiger mensen zich meldden te voelen. Toenemende angst correleerde ook met verminderde verbindingen tussen de prefrontale cortex en de amygdala. Met andere woorden, gevoelens van stress en angst na een slechte nachtrust lijken te worden aangedreven door een verzwakt emotioneel controlesysteem in de hersenen. Zonder de verjongende effecten van slaap is de prefrontale cortex minder goed in staat om te controleren hoe de amygdala angst verwerkt, waardoor angst kan escaleren naar ongezonde niveaus.

Maar wat is het aan de slaap zelf dat daadwerkelijk helpt om angst te verlichten? De onderzoekers onderzochten verschillende stadia van de slaap om te zien of sommige fasen meer nuttig waren dan andere. Ze ontdekten dat iemands hoeveelheid slow-wave slaap tijdens de nacht – de diepste fase van de slaap die kort na het in slaap vallen plaatsvindt – voorspelde hoeveel hun angstniveaus ’s nachts zouden dalen. Simpel gezegd, meer slow-wave slaap leidde tot minder angst in de ochtend.

De verbanden tussen angst en slaap gaan vaak in beide richtingen. Hogere angst tijdens de nacht weerhoudt mensen ervan om te slapen, en slaaptekort maakt hen angstiger. De onderzoekers ontdekten echter dat een slechte nachtrust de angst verergerde, ongeacht hoe angstig mensen zich de nacht ervoor voelden. Om te voorkomen dat de cyclus begint, is het daarom belangrijk om tijd te maken voor een volledige nachtrust, zelfs na een goede dag met weinig stress.

Over het geheel genomen zijn de schadelijke effecten van een slechte nachtrust dieper dan alleen het gevoel dat je de volgende dag moe bent. Slaap van goede kwaliteit – in het bijzonder robuuste diepe slaap – herstelt het vermogen van de prefrontale cortex om emotionele systemen in de hersenen te controleren en te reguleren. Slechte slaap beschadigt hoe deze systemen emotionele informatie verwerken, wat de deur openzet voor overgevoeligheid.

Wanneer mensen angstig zijn, zien ze vaak bedreigingen waar er geen zijn. Gelukkig helpt slaap om de hersennetwerken te stimuleren die deze overreacties voorkomen. Voldoende nachtrust stelt mensen in staat hun energie te richten op de tastbare problemen in hun leven in plaats van de giftige denkpatronen en gefabriceerde zorgen die het leven overweldigend kunnen doen lijken.