„Seriously? Taka – lub podobna – jest standardowa reakcja, gdy przewodnicy informują gości, że najbliższym krewnym hraksa skalnego jest słoń. Czy oni w ogóle patrzą na to samo zwierzę?
Lornetki są podniesione dla bliższego przyjrzenia się rotundowym, futrzanym małym stworzeniom skupionym na szczycie głazu. Słonie? Być może są większe niż wyglądają, ale po prostu są dalej. Być może ich trąby są schowane poza zasięgiem wzroku. Ale nie, to pierwsze wrażenie było poprawne: te zwierzęta są mniej więcej wielkości, kształtu i ogólnego usposobienia dużej świnki morskiej.
Więc, o co chodzi z tą historią jumbo? Cóż, aby być ściśle dokładnym, naukowcy uważają obecnie, że najbliższymi krewnymi słoni są syreny (manaty i diugonie). Ale przewodnik jest we właściwym miejscu. Wszystkie trzy grupy – słonie, hieronomy i syreny – w bardzo różny sposób odeszły od jednego prehistorycznego afrykańskiego przodka. Dziś są one bliżej spokrewnione ze sobą niż z czymkolwiek innym.
To tylko pokazuje, jak, w kategoriach ewolucyjnych, nigdy nie należy oceniać książki po okładce. Tak, hraksy – znane również jako dassies – mogą przypominać gryzonie. Ale przyjrzyj się bliżej ich anatomii, a znajdziesz kluczowe różnice: zęby sieczne, które wystają jak małe kły; grube palce z paznokciami przypominającymi kopyta; ukryte jądra (u samców), które są schowane w jamie brzusznej; i strzyki (u samic), które znajdują się blisko pach. Wszystkie te cechy są wspólne ze słoniami.
Zapis kopalny rzuca więcej światła. Okazuje się, że w epoce eocenu (56-33.9 milionów lat temu) hieraksy były dominującymi roślinożercami Afryki, z szerokiej gamy gatunków, które wahały się od wielkości myszy do wielkości konia. Co widzimy dzisiaj, dlatego nie maluje pełny obraz hrax.
Ale twoja lornetka nie może zajrzeć do prehistorycznej przeszłości hraksa więcej niż mogą do jego biologii molekularnej. Więc czego szukasz, kiedy widzisz jednego dzisiaj?
No cóż, hieraks skalny (Procavia capensis) jest największym z czterech istniejących gatunków, ważącym do 4 kg i wielkości małego, krótkoogoniastego kota domowego. Jego bliski krewny, hieronim krzewiasty o żółtej plamce, jest nieco mniejszy, ale równie szeroko rozpowszechniony. Oba żyją w małych koloniach wśród izolowanych skał, albo w obszarach pagórkowatych lub w płaskiej sawannie.
Skanuj te skały z daleka i może dobrze zauważyć jeden lub dwa wylegiwanie się na słońcu rozgrzanych głazów. Hiraksy opalają się regularnie, aby wspomóc swoją termoregulację i spędzają ponad 90 procent czasu wylegując się. Resztę czasu spędzają na odżywianiu się roślinnością rosnącą na lub wokół ich skalistego domu. Często wspinają się na pobliskie drzewa, aby skubać najbardziej soczyste liście – choć nie powinny być mylone z hierami drzewnymi, które żyją wyłącznie w lasach i są w dużej mierze nocne.
Podejdź bliżej, a lornetka powinna być w stanie wyróżnić spiczasty nos, krótki ogon i płaskie palce. Możesz również dostrzec grzebień grzbietowy – wzniesioną plamę białego futra wzdłuż kręgosłupa, która służy do oznaczania zapachu.
Jednak zbyt blisko, a hraksy prawdopodobnie uciekną, wykazując się niezwykłą zwinnością wśród skał i szczelin, a specjalne gruczoły potowe na gumowych podeszwach ich stóp pozwolą na dodatkową trakcję. Zwierzęta te żyją w ciągłym strachu przed swoim drapieżnikiem numer jeden, orłem Verreaux, i nie ryzykują. W niektórych regionach turystycznych mogą jednak stać się bardzo oswojone. Rzeczywiście, hraksy są doskonałymi zwierzętami domowymi – Joy Adamson była jednym słynnym i troskliwym właścicielem.
Więc nie drwij następnym razem, gdy usłyszysz historię o słoniu. Okażcie hraksom trochę szacunku. Po tym wszystkim, być może te intrygujące małe ssaki – tak jak ich więksi krewni – nigdy nie zapominają.
(Image: Mike Unwin)
Aby jak najlepiej wykorzystać swoje doświadczenia z dziką przyrodą lub safari, Travel Africa zachęca do korzystania z dobrej jakości lornetki. Aby jeszcze bardziej zwiększyć doświadczenie i uchwycić wspaniałe wspomnienia, weź adapter do iPhone’a, aby podłączyć iPhone’a do lornetki.