Jakie jest poprawne użycie zaimka ty w języku włoskim? Mała historyjka wprowadzająca w zagadnienie: dzisiaj spacerowałam z psem mojej mamy w rzymskiej Villa Sciarra, kiedy młoda pani w wieku około 30 lat zaczęła się do mnie zwracać używając tu. Teoretycznie powinienem był się obrazić, ale w rzeczywistości byłem całkiem zadowolony: poczułem się młodo – a kto nie chce czuć się młodo?

Opuściłem Włochy 32 lata temu, kiedy wszyscy używali tu (druga osoba liczby pojedynczej), kiedy ze mną rozmawiali, ale teraz, ponieważ jestem niestety dużo starszy, większość ludzi używa trzeciej osoby liczby pojedynczej Lei (okazując szacunek dla mojego wieku).

Są jednak wyjątki: jeżdżę na motocyklach i jakoś, kiedy jestem na swoim, ludzie używają tu: może motocykle sprawiają, że wyglądasz młodziej.

Maniery i rejestr językowy mówią nam, że powinniśmy używać Lei jako formy szacunku wobec osoby, której podlegamy (uczeń wobec nauczyciela, na przykład), która jest starsza od nas lub której nie znamy. Ale jak to działa w rzeczywistości?

Jaka jest historia z tu, lei i voi?

Mała historia powyżej pokazuje, że istnieje różnica w użyciu zaimków, jeśli porównamy angielski i włoski. Jeśli angielski powraca do neutralnego użycia zaimka „you”, który jest wybierany zarówno dla drugiej osoby liczby pojedynczej i mnogiej, włoski wymaga różnych zaimków, w zależności od adresata.

Jedno słowo „you” ma dwa główne tłumaczenia w języku włoskim: tu i voi. Istnieje jednak trzecia opcja używana w kontekście formalnym, aby zaznaczyć dystans między mówcą a słuchaczem, Lei.

Poprawne użycie zaimka „ty” w języku włoskim: tu

Zaimek tu jest używany w języku włoskim, gdy zwracamy się do osoby, którą uważamy za naszego rówieśnika. Oto kilka szczególnych przypadków, kiedy jego użycie jest powszechne:

– kiedy nie ma wyraźnej różnicy w wieku osób biorących udział w rozmowie;

– kiedy osoby rozmawiające pozostają w nieformalnym związku lub są przyjaciółmi;

– kiedy znajdujemy się w nieformalnym kontekście i nie chcemy zaznaczyć żadnego rodzaju dystansu.

Poprawne użycie zaimka „ty” w języku włoskim: lei

Lei jest włoskim zwrotem grzecznościowym, lub formuła di cortesia, jak mówimy. Używa się go w bardzo specyficznych sytuacjach, takich jak:

– gdy mówiący pełnią różne role społeczne ze względu na swój wiek, na przykład gdy dziecko zwraca się do dorosłego;

– gdy istnieje formalna relacja między adresatem a adresatem.

Choć użycie Lei pozostaje niezbędne, należy zauważyć, że stało się ono również luźniejsze w ostatnich latach, ze względu na coraz bardziej nieformalny charakter relacji zawodowych spowodowany użyciem poczty elektronicznej i komunikacji w mediach społecznościowych.

Poprawne użycie zaimka „ty” w języku włoskim: voi

A co z voi?

Zaimek voi jest używany jako liczba mnoga od tu, ponieważ jest to druga osoba liczby mnogiej w języku włoskim i jest używany, gdy chcemy zwrócić się do więcej niż jednej osoby. Jego użycie, w tym kontekście, jest dość proste.

Niektórzy z was, jednak, zwłaszcza ci, którzy dorastali z włoskimi dziadkami, lub mają krewnych z niektórych obszarów Włoch – jak Południe – może być zaznajomiony również z voi używane w kontekście uprzejmości zamiast Lei. Więc, jaka jest historia?

Voi było używane jako forma grzecznościowa od XIV wieku, ale już w XVIII wieku lei przejęło tę rolę. W czasach Mussoliniego używanie lei w kontekście formalnym było jednak zabronione, ponieważ postrzegane było jako obcy wpływ na nasz język.

Po zakończeniu wojny, formalne użycie voi jakby wymarło. Jest ono jeszcze jakoś powszechne na południu Włoch, ale już nie tak często jak kiedyś. Jeśli chodzi o język wysokiego rejestru, obecnie w szkołach uczy się tylko formy Lei, więc większość włoskich dzieci, zarówno z Północy jak i z Południa, po prostu nie wie już o voi. W rzeczywistości, zgodnie z nowoczesną gramatyką włoską, użycie voi nie jest już akceptowane i jest uważane za dialektalną modyfikację poprawnego języka włoskiego.

Jednakże, jeżeli jesteś na południu Włoch, nie bądź zaskoczony, jeżeli będziesz zwracał się do Ciebie z voi, nawet jeżeli jesteś sam!

Przykład:

Come stai? (tu) – Cosa desideri?

Come sta? (Lei) – Cosa desidera?

Come state? (voi) – Cosa desiderate?

Tu, Lei, voi: na zakończenie

Podsumowując, pamiętaj, że Lei jest jedyną formą grzecznościową używaną we współczesnym języku włoskim, więc po prostu unikaj voi: znacznie uprościsz sobie życie – a i tak brzmi to bardzo staroświecko. Jeśli chcesz moje dwa grosze, staram się używać drugiej osoby liczby pojedynczej za każdym razem, kiedy mogę: zazdroszczę tego językowi angielskiemu.

Anna De Filippo i Paolo Nascimbeni

Edited by Francesca Bezzone

.