Een gedenkplaat in de Engelse industriestad Leeds roept trots een zoon van de stad, metselaar Joseph Aspdin, uit als de uitvinder van portlandcement. Maar zoals veel geschiedenis is ook deze bewering in het beste geval slechts gedeeltelijk waar, zegt Robert Courland, de auteur van Concrete Planet: The Strange and Fascinating Story of the World’s Most Common Man-Made Material. Volgens Courland is het waarschijnlijker dat de zoon van Aspdin, William, het geheim heeft ontdekt van het portlandcement zoals wij dat nu kennen. In zijn boek beschrijft Courland een reeks personages die niet zouden misstaan in een roman van Charles Dickens, en in het middelpunt van het verhaal staat William Aspdin, een zelfpromotende oplichter en zwendelaar die toevallig ook de ware vader van het portlandcement is.

Joseph Aspdin heeft, zoals de plaquette vermeldt, in 1824 patent aangevraagd op een materiaal dat portlandcement wordt genoemd (het cement lijkt qua kleur op Portlandsteen, dat in die tijd populair was in Engeland). Maar zijn mortel op kalkbasis was niet veel harder of sterker dan enig ander product uit die tijd, hoewel Aspdin hard werkte aan de verbetering van het product en experimenteerde met verschillende formules en manieren om het poeder te produceren. (Als bescheiden metselaar had Aspdin moeite om aan de ruwe kalksteen voor zijn inspanningen te komen – waarschijnlijk ging hij zelfs zo ver om stenen van de plaatselijke wegen te stelen, een praktijk die hem tweemaal een boete van de autoriteiten opleverde.)

Aspdin de oudere maalde de steen, mengde het met water en klei, droogde het mengsel, bakte het tot het hard was, en maalde het opnieuw om zijn cementpoeder te maken. Blijkbaar gooide hij een deel van het product weg – de overbakken “klinkers” – omdat het te hard was om te malen. Het was William, de zoon, die op het lumineuze idee schijnt te zijn gekomen om de klinkers te bewaren en te vermalen. En het waren de klinkers die het cement opleverden dat qua hardheid en duurzaamheid kon wedijveren met Portland-steen.

William brak met zijn familie in 1841 en verhuisde naar Londen, waar hij zich op eigen houtje in de cementbusiness vestigde. Courland schrijft: “William hield het geheim van het klinkerproces blijkbaar voor zichzelf, want er is geen bewijs dat zijn vader klinkercement maakte na het vertrek van zijn zoon naar Londen.”

In de loop der jaren zou William op een minder gelukkige manier naam maken: als een seriematige verduisteraar, die alles in eigen zak stak, van het geld van mede-investeerders tot de lonen van zijn werknemers. Zijn reclame voor zijn cement – hoe goed het ook was – kwam volgens Courland neer op creatieve fictie. Maar jarenlang domineerde Aspdin’s Portland cement de industrie, totdat een concurrent genaamd Isaac Johnson er eindelijk achter kwam hoe hij het deed. Toch bracht zijn voorliefde voor het bedriegen van zijn partners hem in de problemen. Hij eindigde zijn dagen, op 49-jarige leeftijd, alleen en zonder vrienden in Europa.

Dit artikel verscheen voor het eerst in het maartnummer 2019 van onze zusterpublicatie The Journal of Light Construction.