Unia Utrechcka

23 stycznia 1579 r. zawarto porozumienie w Utrechcie, tworząc „ściślejszą unię” w ramach większej unii Niderlandów kierowanej przez Stany Generalne z siedzibą w Brukseli. Włączone do Unii Utrechckiej były prowincje i miasta, które zobowiązały się do kontynuowania oporu wobec hiszpańskiego panowania: Holandia, Zeeland, Utrecht, Gelderland (Guelders) i Zutphen (część Overijssel) jako pierwsi sygnatariusze, a następnie w następnym roku cała Overijssel, większość Fryzji i Groningen, wszystkie na północy, a na południu miasta Antwerpia i Breda w Brabancji oraz Gandawa, Brugge (Brugia) i Ypres (Ieper) we Flandrii. Unia Utrechcka, której celem było utworzenie ligi do prowadzenia wojny o niepodległość, a ostatecznie wzmocnienie rządu centralnego w Brukseli, stała się w rzeczywistości fundamentem oddzielnego państwa i odrębnego kraju w północnej Holandii. Nowe państwo zostało nazwane Zjednoczonymi Prowincjami Niderlandów, lub krócej, Republiką Holenderską, a jego rząd był znany w społeczności międzynarodowej jako Stany Generalne.

Mieszkańcy północnych Niderlandów zaczęli być odróżniani od mieszkańców południa (do których nadal przylgnęła nazwa Flamandowie) przez przydomek Hollanders (francuski: Hollandais; włoski: Olandese; niemiecki: Holländer; i tak dalej), od nazwy ich głównej prowincji. Anglicy jednak zaczęli stosować wyłącznie do Olędrów określenie Holendrzy, które wcześniej stosowali do wszystkich niemieckojęzycznych (od niemieckiego Deutsch, holenderskiego Duits). Nazwa Netherlanders, która pozostała w użyciu w Niderlandach w odniesieniu do mieszkańców Zjednoczonych Prowincji i wszystkich tych, którzy na północy i południu mówili po niderlandzku (Netherlandic), w większości krajów obcych straciła na aktualności lub została ograniczona do mieszkańców północy. Transformacja miała swoją cenę: erozję więzi historycznej tożsamości między ludźmi północy i południa – lub Holendrami i Belgami, jak zaczęto ich nazywać w XIX wieku.

Traktat, który stanowił podstawę nowej unii północnej, ustanowił ligę wojskową, aby stawić opór Hiszpanom na zasadzie „wieczności”, i przewidywał ściślejsze ustalenia polityczne między prowincjami niż te dotyczące „sojuszników” w zwykłym sensie. Prowincje łączyły się „po wsze czasy, jak gdyby były jedną prowincją”; każda z nich pozostawała suwerenna w sprawach wewnętrznych, ale w polityce zagranicznej wszystkie działały jako jedno ciało. Decyzje dotyczące wojny i pokoju oraz podatków federalnych mogły być podejmowane tylko jednomyślnie. Unia nie zrzuciła formalnej suwerenności króla Hiszpanii, ale potwierdziła faktyczną władzę stadtholderów prowincji (formalnie „poruczników” lub gubernatorów króla) jako ich przywódców politycznych (nie było „stadtholdera Zjednoczonych Prowincji”, jak często zakładali cudzoziemcy, chociaż kilka stadtholderów prowincji było często zjednoczonych w jednej osobie). Unia odeszła od ugody religijnej zawartej w Pacyfikacji Gandawy dwa lata wcześniej w kierunku przewagi kalwinów i ich monopolu na publiczne praktyki religijne w kluczowych prowincjach Holandii i Zeelandii.

Bezpośrednie znaczenie polityczne unii było takie, że uzupełniała ona Unię w Arras, zawartą wcześniej w styczniu, która rozpoczęła pojednanie południowców z królem Hiszpanii Filipem II. Te dwie „unie”, równoległe, ale przeciwstawne, podważyły politykę Wilhelma I (księcia Wilhelma Orańskiego), polegającą na współpracy rzymskich katolików i kalwinistów w Niderlandach w oporze przeciwko hiszpańskiej dominacji, która wymagała wzajemnej tolerancji między religiami. Minęło jednak trochę czasu, zanim „powszechna unia”, mająca swą podstawę w Stanach Generalnych w Brukseli, rozpadła się nieodwołalnie.

Przez kolejne pół dekady książę walczył o utrzymanie w nienaruszonym stanie szerszej unii, a jednocześnie o zapewnienie jej militarnego i politycznego wsparcia z zagranicy. Chociaż arcyksiążę Maciej Habsburg, mianowany przez Stany Generalne w 1577 r. gubernatorem generalnym po zdymisjonowaniu Don Juana, pozostał formalną głową państwa aż do 1581 r., książę nadal sprawował swoje przywództwo. Fakt, że książę był głową i sercem rebelii, został uznany przez Filipa II w 1580 r., kiedy to obłożył go zakazem banicji. Po apologii Wilhelma, w której bronił on swojego postępowania, w 1581 r. nastąpił Akt zrzeczenia się (Akte van Afzwering), w którym Stany Generalne oświadczyły, że Filip utracił władzę nad prowincjami przez swoją uporczywą tyranię. Była to deklaracja niepodległości dla całych Niderlandów, ale wydarzenia militarne i polityczne następnej dekady ograniczyły jej trwały efekt do prowincji północnych w ramach „ściślejszej unii” utrechckiej.

.