De benzodiazepinen zijn een klasse geneesmiddelen met hypnotische, anxiolytische, anticonvulsieve, amnestische en spierverslappende eigenschappen. Benzodiazepinen worden vaak gebruikt om op korte termijn ernstige, invaliderende angsten of slapeloosheid te verlichten. Langdurig gebruik kan problematisch zijn door de ontwikkeling van tolerantie en afhankelijkheid. Aangenomen wordt dat ze werken op de GABA-receptor GABAA, waarvan de activering hogere neuronale activiteit dempt. Ze begonnen op grote schaal te worden voorgeschreven voor stressgerelateerde kwalen in de jaren zestig en zeventig.

Leden

Benzodiazepinen worden gewoonlijk in drie groepen verdeeld. Kortwerkende stoffen werken minder dan zes uur en hebben weinig resteffecten als ze voor het slapen gaan worden ingenomen, maar rebound slapeloosheid kan optreden en ze kunnen angstgevoelens bij het wakker worden veroorzaken. Middellang werkende stoffen werken 6-10 uur, kunnen lichte resteffecten hebben, maar rebound slapeloosheid komt niet vaak voor. Langwerkende stoffen hebben een sterke sedatieve werking die aanhoudt. Accumulatie kan optreden.

De verschillende benzodiazepinen zijn gerangschikt in volgorde van de kortst werkende tot de langst werkende (volgens de geschatte eliminatiehalfwaardetijd van het geneesmiddel), maar deze tijd kan sterk variëren tussen personen.

• triazolam (Halcion®) – 2 uur
• midazolam (Versed®, Hypnovel®) – 3 uur (1..8-6 uur)
• oxazepam (Serax®) – 4-15 uur
• chloordiazepoxide (Librium®) – 5-25 uur
• alprazolam (Xanax®) – 6-12 uur
• temazepam (Restoril®) 8-20 uur
• lorazepam (Ativan®) 10-20 uur
• bromazepam (Lexotan®) 10-20 uur
• estazolam (ProSom®) 10-24 uur
• flunitrazepam (Rohypnol®) 18-26 uur. In sommige landen uit de handel genomen; beschouwd als “date-rape drug”
• clonazepam (Klonopin®, Rivotril®) 18-50 uur
• nitrazepam (Mogadon®) 20-40 uur
• quazepam (Doral®) 25-100 uur
• clorazepaat (Tranxene®) 36-100 uur
• medazepam (Nobrium®) 36-150 uur
• prazepam (Centrax®) 36-200 uur
• diazepam (Valium®) 36-200 uur
• flurazepam (Dalmane®) 40-250 uur

De volgende stoffen zijn geen benzodiazepinen, maar hebben een vergelijkbare werking:

• zolpidem (Ambien®)
• zaleplon (Sonata®)
• meprobamaat (Miltown®)

Toepassingen

Benzodiazepinen worden in veel situaties gebruikt, afhankelijk van hun farmacokinetiek. De kortwerkende benzodiazepinen worden vooral gebruikt bij slapeloosheid, terwijl angst beter reageert op middellang- tot langwerkende stoffen die de hele dag nodig zijn.

Midazolam wordt meestal gebruikt als injectie voor sedatie vóór chirurgische ingrepen.

Bijwerkingen

Benzodiazepinen hebben de barbituraten vervangen omdat ze een geringer misbruikpotentieel hebben en relatief minder bijwerkingen en interacties vertonen. Toch komen slaperigheid, ataxie, verwardheid, duizeligheid (medisch), verminderd oordeelsvermogen en een aantal andere effecten vaak voor.

Benzodiazepinen kunnen de rijvaardigheid en het vermogen om machines te bedienen aantasten. De stoornis wordt verergerd door alcoholgebruik, omdat beide middelen het centrale zenuwstelsel onderdrukken. De effecten van langwerkende benzodiazepinen kunnen ook tot de volgende dag aanhouden.

Misbruik en afhankelijkheid

Benzodiazepinen veroorzaken lichamelijke afhankelijkheid en zijn mogelijk verslavend. Een abrupt staken van de benzodiazepine-inname kan leiden tot convulsies, verwardheid, psychose, of effecten die lijken op delirium tremens.

Daarom moet elke persoon die langdurig of hoog gedoseerd benzodiazepinen gebruikt zorgvuldig van het middel worden afgekickt.

Het begin van het onttrekkingssyndroom kan vertraagd zijn, en het kan langer worden uitgesteld dan het barbituraatonttrekkingssyndroom, hoewel ontwenning van kortwerkende benzodiazepinen zich vaak vroeg voordoet.

Het onttrekkingssyndroom van benzodiazepinen wordt gekenmerkt door:

• insomnia
• anxiety
• tremor
• perspiratie
• verlies van eetlust
• delusions
• Sommige van de onttrekkingsverschijnselen zijn identiek aan de symptomen waarvoor de medicatie oorspronkelijk was voorgeschreven. Benzodiazepinen worden door veel patiënten gewaardeerd vanwege hun vermogen om bestaande aandoeningen te verbeteren, terwijl benzodiazepine-afhankelijkheid kan veroorzaken.

Nu is het zo dat benzodiazepinen ook de grootste groep recreatief gebruikte drugs vormen (Gerada & Ashforth 1997).

Intoxicatie

Benzodiazepine-intoxicatie kan tot coma leiden, maar veroorzaakt geen ernstige biochemische stoornissen en heeft daarom een betrekkelijk goede prognose. Het antidotum voor alle benzodiazepinen is flumazenil (Annexate®), dat af en toe empirisch wordt gebruikt bij patiënten die zich presenteren met onverklaard bewustzijnsverlies op de spoedeisende hulp.

Wettelijke status

Flunitrazepam (Rohypnol®) is een Schedule I middel, en niet in de handel verkrijgbaar in de Verenigde Staten. Diverse andere landen beperken de beschikbaarheid van benzodiazepinen legaal.

Geschiedenis

De eerste benzodiazepine, chloordiazepoxide (Librium®) werd in 1954 bij toeval ontdekt door de Oostenrijkse wetenschapper dr. Leo Sternbach (1908-2005), werkzaam bij het farmaceutische bedrijf Hoffmann-La Roche. Aanvankelijk stopte hij met zijn werk aan de verbinding Ro-5-0690, maar hij “herontdekte” ze in 1957 toen een assistent het laboratorium aan het opruimen was. Hoewel hij aanvankelijk door zijn werkgever werd ontmoedigd, voerde Sternbach verder onderzoek uit waaruit bleek dat de verbinding een zeer doeltreffend kalmeringsmiddel was.

In 1963 werd het gebruik van diazepam (Valium) – een vereenvoudigde versie van Librium – goedgekeurd, voornamelijk om angstsymptomen tegen te gaan. Slaapproblemen werden aangepakt met nitrazepam (Mogadon), dat in 1965 werd geïntroduceerd, en flurazepam (Dalmane) (1973).