Stereotaktyczna radioterapia ciała lub radioterapia (SBRT) i stereotaktyczna radioterapia ablacyjna lub radioterapia (SABR) opisują zaawansowaną formę radioterapii, która jest stosowana w leczeniu wielu różnych rodzajów raka. Te dwa terminy można stosować zamiennie. Stosuje się ją zarówno w leczeniu raka pierwotnego (w miejscu, w którym rozpoczął się proces nowotworowy, np. w płucach lub prostacie), jak i w leczeniu nowotworów, które mogły się rozprzestrzenić (nowotwory wtórne lub przerzuty). Nowotwory wtórne leczone za pomocą SBRT obejmują nowotwory kości, płuc lub wątroby.

Ta technika różni się od innych metod radioterapii wiązką zewnętrzną, ponieważ polega na dostarczaniu wyższych dawek promieniowania do nowotworu. Dlatego właśnie słowo „ablacyjny” jest częścią nazwy czasami nadawanej temu rodzajowi leczenia. Te wyższe dawki promieniowania są podawane pacjentowi za pomocą wiązek promieniowania rentgenowskiego kierowanych spoza ciała (patrz radioterapia wiązką zewnętrzną) i przy użyciu niewielkiej liczby zabiegów (zwanych również frakcjami). Zazwyczaj stosuje się od jednego do pięciu zabiegów w ciągu kilku dni. Technika dostarczania promieniowania jest niezwykle precyzyjna, do czego odnosi się termin „stereotaktyczny”. W Australii dostępnych jest kilka technologii, które mogą być wykorzystywane do dostarczania tej techniki, w tym Linac, Cyberknife, Tomoterapia i Gammaknife.

Możliwość dostarczania SBRT stała się możliwa dzięki kilku postępom technologicznym, w tym utrzymywaniu pacjentów w komfortowej pozycji podczas leczenia, śledzeniu ruchu guza, lepszej identyfikacji guza oraz bardziej precyzyjnemu i dokładnemu dostarczaniu radioterapii (patrz IGRT). Ponieważ ten rodzaj leczenia wymaga milimetrowej dokładności, wymaga również znacznie ulepszonych metod, aby zapewnić, że promieniowanie jest skupione na małym obszarze nowotworu u pacjenta. Oznacza to, że w ramach przygotowań do leczenia zwykle konieczne jest wykonanie specyficznych dla pacjenta lub dostosowanych do jego potrzeb urządzeń unieruchamiających. Urządzenia unieruchamiające to elementy wyposażenia, które uniemożliwiają pacjentowi poruszanie częścią ciała poddawaną radioterapii. Należą do nich „maski” na głowę i szyję oraz poduszki próżniowe lub kołyski.

W przypadku nowoczesnej radioterapii możliwe jest obecnie wykonanie skanu w czasie leczenia przy użyciu minikomputera CT w celu zapewnienia dokładności podawania leczenia. Kiedy radioterapia jest podawana na cel (guz lub nowotwór), dawka jest wysoka w tym miejscu, ale szybko spada poza celem. Oznacza to, że ryzyko uszkodzenia sąsiadujących zdrowych tkanek lub narządów jest niewielkie. Często ogranicza się lub dostosowuje do przemieszczania się nowotworu (na przykład w płucach, gdy pacjent oddycha), aby upewnić się, że nowotwór nie zostanie pominięty, a otaczające go tkanki (w tym przypadku płuca) nie otrzymają zbyt dużej dawki promieniowania.

W wielu sytuacjach, w których SBRT jest zalecana lub obecnie uważana za opcję leczenia, jest to alternatywa dla chirurgii w celu usunięcia nowotworów o małych lub umiarkowanych rozmiarach. Pozwala to uniknąć konieczności znieczulenia i ryzyka związanego z operacją, zwłaszcza w przypadku pacjentów w podeszłym wieku, słabych lub z innymi problemami zdrowotnymi, które mogą sprawić, że operacja będzie ryzykowna lub niemożliwa. W niektórych miejscach występowania nowotworu, np. w kościach, operacja jest niemożliwa lub może być niezwykle trudna. Dlatego też czasami SBRT nazywana jest „minimalnie inwazyjną” techniką leczenia nowotworów. Ten szczególny rodzaj radioterapii staje się coraz bardziej rozpowszechniony i dostępny, ponieważ dowodów na jego stosowanie wciąż przybywa.

Szczególne przykłady SBRT/SABR

Szczególne przykłady SBRT/SABR obejmują:

Płuca SBRT/SABR jest uznaną metodą leczenia niedrobnokomórkowego raka płuca we wczesnym stadium zaawansowania oraz pacjentów z jednym lub kilkoma przerzutami do płuc (drugorzędowymi). Wiadomo, że do opanowania niedrobnokomórkowego raka płuca wymagane są bardzo wysokie dawki promieniowania. Dawki w tej technice są znacznie wyższe niż osiągane w przeszłości za pomocą konwencjonalnych technik radioterapii. SBRT płuc była początkowo stosowana w przypadku obwodowych guzów płuc (w kierunku brzegów płuc), jednak obecnie jest wykorzystywana w przypadku guzów bardziej centralnych (guzy w kierunku środka płuc i głębiej w płucach). Ruch oddechowy pacjenta może być regulowany, co oznacza, że można podawać bardzo wysokie i skoncentrowane dawki promieniowania. W kilku badaniach klinicznych wykazano, że szansa na zwalczenie nowotworu w płucach przy użyciu tej techniki jest do 98% większa niż przy użyciu starszych technik. SBRT płuc może być również opcją leczenia pacjentów z niewielką ilością choroby przerzutowej płuc (guzy wtórne z innych nowotworów, które rozprzestrzeniły się do płuc).

Kość/Kręgosłup SBRT/SABR jest w dużej mierze stosowana w przypadku choroby przerzutowej (nowotworów wtórnych) w kręgosłupie. Celem jest poprawa objawów, takich jak ból, i jakości życia poprzez kontrolowanie nowotworu w kręgosłupie w dłuższej perspektywie czasowej. SBRT na kręgosłup i inne kości zapewnia lepszą kontrolę guza w danej kości, a także umożliwia ponowne leczenie (w przypadku gdy pacjent mógł być poddany wcześniejszej, bardziej konwencjonalnej radioterapii). Ponieważ rdzeń kręgowy często znajduje się tuż obok leczonego obszaru, stosuje się bardzo rygorystyczne i dokładne metody podawania (patrz powyżej: unieruchomienie i obrazowanie), aby zapewnić bezpieczeństwo tego leczenia.

SBRT/SABR na wątrobę: Istnieje coraz większe doświadczenie w stosowaniu SBRT w leczeniu raka wątroby. Dotyczy to zarówno pierwotnych nowotworów wątroby, takich jak rak wątrobowokomórkowy, jak i nowotworów wtórnych (przerzutów) w wątrobie. Ten ostatni przypadek jest znacznie częstszy, ponieważ wiele nowotworów rozprzestrzenia się do wątroby. Wyniki leczenia SBRT zarówno pierwotnej, jak i przerzutowej choroby wątroby są takie, że miejscowa kontrola nowotworu jest często doskonała, a czasami pacjenci leczeni tą techniką mogą długo przeżyć. Wybierając pacjentów, którzy są najbardziej odpowiedni do tego rodzaju leczenia, oraz oszczędzając zdrowsze części wątroby, można uniknąć poważnych działań niepożądanych.

Rak gruczołu krokowego SBRT/SABR: Zdobywane jest doświadczenie w leczeniu miejscowo zaawansowanego raka gruczołu krokowego za pomocą SABR, zwykle z 5-7 zabiegami, a także z obiecującą kontrolą raka gruczołu krokowego. Jest to opcja alternatywna dla chirurgii i konwencjonalnej radioterapii, chociaż należy podkreślić, że jest to nowsza innowacja.

Inne lokalizacje: Chociaż większość doświadczeń z SBRT dotyczy płuc, kręgosłupa i wątroby, istnieje szereg innych miejsc, w których można ją stosować. SBRT na tkanki miękkie wtórne (przerzuty) może być stosowana jako alternatywa dla innych metod leczenia miejscowego, takich jak chirurgia, lub dla bardziej konwencjonalnych dawek radioterapii. SBRT była również stosowana w leczeniu pierwotnych nowotworów nerek u pacjentów, którzy nie mogą być poddani operacji, a także w przypadku wtórnych złogów w guzach nadnerczy z wczesnym powodzeniem.

Obraz MRI przedstawia plan radioterapii w leczeniu przerzutu (raka wtórnego) w kręgu (kości kręgosłupa). Wysoka dawka promieniowania oznaczona zieloną linią otacza kość nowotworową, która ma być leczona, pokazaną w cieniowanej czerwieni. Rdzeń kręgowy, który jest wrażliwy na promieniowanie, jest chroniony przed otrzymaniem zbyt dużej dawki promieniowania, ponieważ wysoka dawka promieniowania jest podawana wokół niego.

Tomografia komputerowa wykonana podczas radioterapii jest wykorzystywana do zapewnienia, że leczenie SBRT raka płuca jest przeprowadzane dokładnie w tym samym punkcie każdego dnia i pozostaje w ten sposób przez cały czas trwania leczenia.

.